O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

5. B irm u ncha qoldiq k islotasi va q o ‘shim chalari b o ‘lgan
fosfogipsda gips pH ini 7 dan oshirish uchun etarli miqdordagi
ohak yoki kalsiy gidrooksidi q o ‘shiladi. K eyin pH ni 7 ga qadar
kamaytirish uchun kuydirib, alyum iniy sulfat bilan ishlov beriladi.
6. Fosfogipsga issiqlik ta’sirida ishlov beriladi. Natijada kalsiy
sulfat oraliq shaklga o ‘tadi. Issiqlik ta’sirida ishlov berilgan mahsulot
tarkibida yo ohak, yo ohakli sem ent, yo uch valentli tem ir sulfati,
yoki ulam ing aralashmasi b o ‘lgan suv bilan aralashtiriladi. Shundan
keyin kalsiy sulfat ikki suvli b o ‘lguniga qadar gidratlantiriladi,
aralashmalar esa suvda erimaydigan shaklga kiradi. Yana issiqlik
ta’sirida ishlov berilsa, yarim suvli kalsiy sulfat hosil b o ‘ladi.
7. Fosfogipsni 60—90°C bir yoki bosqichli gidroseparatsiya jarayoni
yordamida tozalash oqibatida sof C aS 04 • 2H20 kristallari vujudga keladi.
Yuqorida sanab o ‘tilgan usullardan biri yordam ida fosfogipsga
ishlov berilganidan keyin binokorlik gipsi va o ‘ta m ustahkam gips,
ohak gipsli b o g ‘lovchi m odda, fosfoangidrit sem ent va boshqalar
singari havoda qotadigan bog'lovchi materiallar hosil bo'ladi.
Bundan tashqari, ishlov berilgan fosfogipsdan sifatli tabiiy
ikki suvli gips o'rnida ham foydalansa b o ‘ladi.
55

---

12. Fosfogipsdan havoda qotadigan materiallar olish
Yuqorida aytib o'tilganidek, zam onaviy usullardan foydalanib,
tabiiy gipsdan olingan barcha turdagi havoda qotadigan bogdovchi
m ateriallar qayta ishlangan fosfogipsdan tayyorlanishi m um kin.
H a v o d a q o ta d ig a n b o g 'lo v c h i m a te r ia lla r o lis h u c h u n
fosfogipsni qayta ishlash xususidagi ilk bor laboratoriya tadqiqotlari