O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

kuzatib turish va tirik mavjudotlar hayotini muhofaza qilish, ya’ni
chiqindi suvlami yig‘ib, ana shu suyuq muhit tarkibidagi fosfogips,
ftor birikmalari, yuvilmay qolgan sulfat kislota, fosfor kislotalarirti
zararsizlantirish q o ‘shim cha mablag‘ sarflashni talab qiladi.
54

---

Fosfogipsdagi gips kristallari bir xil b o im a y d i, ba’zi birlarining
panjaralarida S 0 42 ioni S i 0 42- va P 0 43+ ionlariga, kalsiy ioni esa
Al3+, F e3+ va siyrak yer elem entlariga alm ashgan b o ‘ladi. Shuning
uchun bunday su n ’iy gips fosfogips deb ataladi. Bu holat oddiy
tex n o logiy a asosida fosfogipsdan olin ad igan gips, b o g ‘lovch i
m oddalarning xossasini yom onlashtiradi. Biroq quyida sanab
o ‘tiladigan maxsus ishlab chiqilgan usullar asosida suvsizlantirish
y o i i bilan fosfogipsdan sifati eng yaxshi tabiiy xom ashyodan hosil
qilinadiganidan qolishm aydigan tayyor b o g io v c h i m odda olish
m um kin. Bu usullar jum lasiga quyidagilar kiradi:
1. Suvda yuvish orqali P20 5 ning eriydigan shaklini yo'qotish.
2. Erkin fosfor kislotani ohak bilan neytrallash.
3. Ftor yoki xlor apatit tarzida H 3P 0 4 ni c h o ‘ktirish uchun
ohak sutiga ftor yoki xlor q o ‘shib fosfogipsga ishlov berish.
4. Fosfogipsga 120— 150 darajali haroratda termik ishlov berish,
keyin sulfat kislota va fosfor kislotalar aralashmasida suvsizlantirish.
Mazkur aralashmada H 2C 0 4 konsentrasiyasi 0,5% ortadi, o g ‘irlik
massasi nisbati H 3P 0 4 : H 2C 0 4 birdan kam. Natijada hosil b o ‘lgan
m ahsulotda fosfor kislota miqdori 0,3 foizgacha, C aF2miqdori esa
0,02 foizgacha kamayadi. Shu yo'sinda olingan gips tabiiy gips
xossalariga yaqinlashadi.