O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

suvlari juda kuchli m inerallashgan joylarda ishlatilm oqda.
Professor I. T osh p o'latov rahbarligida yangi sem en t glinit
portland sem ent ixtiro qilindi. Bu sem ent 0 ‘zbekistonda keng
tarqalgan m ahalliy xom ashyo kaolinitli tuproq (gil) ni 700—800°C
haroratda qizdirib, odatdagi portlandsem ent klinkeriga q o £shiladi
s o ‘ngra m aydalab tuyib tayyorlanadi.
O q rangdagi gilsim on jinslar kaolin deb ataladi. B u jinslar
asosan k aolin it guruhiga kiradigan m inerallardan tarkib topgan.
G lin it portlandsem entning sulfatli suvlariga chidamlilik darajasi
uning tarkibiga q o‘shilgan va kuydirilgan kaolinitli tuproq miqdoriga
b o g £liq. B oshqacha aytganda, glinit portlandsem entga kuydirilgan
kaolin itli tuproq k o ‘p qo'shilsa, u m ustahkam b o £ladi, aksincha,
kam q o £shilsa, m ustahkam ligi pasayadi.
G lin it portlandsem ent trepel, opoka, diatom it va boshqa to g £
jinslari q o ‘shib tayyorlanadigan pussolan portlandsem entlarga
nisbatan ustun turadi. Bu sem entning eng yaxshi xossalaridan biri
shuki, u issiq havoda ham , sovuq havoda ham birday m ustahkam
boUadi, m uzlash natijasida yem irilm aydi. Bu sem entni ishlab
chiqarish iq tisod iy jihatdan sam arali em as deb hisoblaydilar,
chunki kaolin tuprog'ini kuydirishga k o £p m iqdorda yoqilg£i sarf
boT ishi hisoblab chiqarilgan.
Toshqolli portlandsement. Portlandsement ldinkeri bilan uning
donador toshqoli biiga tuyilsa, hosil b o ig a n bog'lovchi material
toshqolli portlandsement deb ataladi. Sementdagi toshqol miqdori
30—60 % (um um iy og‘irligi hisobidan)dan oshmasligi kerak. 10178—
62 raqamli standartda ko'rsatilishicha, toshqolning 16% gacha
miqdorini boshqa gidravlik qo£shilma bilan almashtirish ham mumkin.