O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

(6 oydan 3 yilgacha) ortib boradi. S em en t tarkibidagi fosfo-
toshqolning miqdori 60% ga yetganda uning mustahkamligi ancha
kam ayadi, am m o tarkibida 60% fosfotoshqol bo'lgan sem entning
o lti o y lik nam u n alari sin alga n d a , p o r tla n d se m e n t m u sta h -
kam ligidan ortib ketadi. B u narsa turli m in eralogik tarkibli
sem entlarni sinaganda ham n am oyon b o ‘ladi.
Fosfotoshqolli sem entlarning solishtirm a sirti ko'paytirilganda
va namunalarga gidroterm al ishlov berilganda ularning m ustah­
kam ligi ortadi. B unday sem entlarning havoda qotishi qurilish
normalarining talablariga t o ‘la javob beradi. A m m o toshqollarning
m iqdori ortganda uning sovuqqa chidam liligi kamaya boshlaydi,
fosfotosh qollam i portlandsem entlarga qo'shib, sem ent nam una-
larining kirishishini kamaytirish ham mumkin.
Sem entlarga 50% gacha fosfotoshqollar q o ‘shish sem entning
armatura bilan tishlashishini kamaytirmasdan, balki bir necha marta
orttiradi.
Fosfotoshqollarning tarkibi o ‘zida dom na toshqollaridan kam
m iqdorda giltuproq borligi bilan farqlanib, portlandsem entga
q o ‘shilgan fosfotoshqol m iqdoriga proporsional m iqdorda uning
sulfatli suvlarga ch id am liligi ham ortadi. Sinovlar fo sfo to sh -
237

---

q ollarn in g m iqd ori p o rtlan d sem en t tarkibida 10—60% gacha
b o ‘lganda m a’qul hisobanadi. Odatdagi sulfatli suvlarga chidam siz
portland sem ent ham 15% fosfotoshqol ishtirokida sulfatli suvlar
ta ’siriga bardosh bera oladi.
Bunday sem entlardan yasalgan beton va tem ir-beton konstruk-
siyalarga sulfatli suv va sovuqning ta ’sirini o ‘rganib chiqilgan va
ular 0 ‘zb ek iston ham da Turkm aniston hududlaridagi yer osti