O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

G liyej portland sem entd an tayyorlangan m ahsulotlar fizik-
m exanik xossalari b o ‘yich a m o ‘tadil sharoitda qotgan portland­
sem entning 28 kundagi m ustahkamligiga teng. Bu m ahsulot ochiq
havo, sovuq va sulfat suvlar ta ’siriga chidam li.
S o ‘nggi yillarda 0 ‘zbekiston sem ent sanoati yiliga gliyejlar q o ‘-
shish hisobiga qo'shim cha ravishda 500 m ing tonnaga yaqin sem ent
ishlab chiqarm oqda.
236

---

P o r tla n d se m e n t ishlab ch iq arish d a fo sfo to sh q o lla r ilgari
ish la tilm a s ed i. B ir in ch i m arta C h im k e n t fo sfo r ii o ‘g ‘itlar
zavodining toshqollarini 1966-yildan boshlab sem ent chiqarishda
6 8 8 —66 raqam li vaqtincha texnik shartlarga b in oan ishlatila
boshlandi.
Fosfotoshqollarning portlandsem ent qotishiga ta’siri q o‘shilm a
miqdori va klinkeming mineralogik tarkibiga ko‘ra o ‘rganildi. Fizik-
m exanik sinovlarga ko'ra m o ta d il solishtirm a sirtli sem entga
fosfotoshqollar q o ‘shish sem entning suvga talabchanligiga ta’sir
k o ‘rsatmaydi, biroq uning tishlashish m uddatini sekinlashtiradi.
Sem entning solishtirma sirtini 340—380 m 2/k g gacha oshirish uning
tishlashish m uddatini birm uncha tezlashtiradi. F osfotoshqollam i
sem entga qo'shish, uning tishlashish m uddatini susaytirishni fos­
fotoshqollar tarkibida fosfor kislota tuzlarini borligi bilan izohlanadi.
Haqiqatan, sem entga 1 % atrofida fosfor kislota q o‘shilsa, uning
m ustahkam ligi keskin kamayib ketadi va tishlashish m uddati juda
sekinlashadi. Fosfotoshqol sem entga q o ‘shilganda uning m ustah­
kam ligi dastlabki qotish davrida (1 —3 o y davom ida) kamayib,
asos sem enti m ustahkam ligining o ‘sishidan keyingi muddatlarda