O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

kalsiyli silikat (C 3S) miqdoriga bog'liq. U ch kalsiyli silikatning
gidrolizi/tiatijasida erkin kalsiy gidroksid hosil bo'ladi. U betondan
yuvilib chiqib ketadi yoki sulfat bilan reaksiyaga kirishib, gips
hosil qiladi. G ips uch kalsiyli alyuminat bilan o'zaro ta’sir etishadi.
Shuning uchun sulfatga chidam li portlandsem ent tarkibida uch
kalsiyli silikat ham k o ‘p b o ‘lmasligi kerak. Lekin u klinker tarkibida
juda o z b o ‘lsa ham sulfatga chidam li b o ‘lgan qotayotgan sem entda
C a (O H )2 hosil bo'laveradi. Shuning uchun, yuvilib ketish korro-
ziyasining old in i olish m aqsadida sulfatga chidam li portland-
sem entga 15 % gacha gliyej yoki boshqa faol gidravlik q o‘shilmalar
qo'shiladi. U Ca(O H )2 ni yuqorida aytib o'tilganidek, kam eriydigan
kalsiy silikatlarga aylantiradi.
0 ‘zbekistonlik o lim , kim yo fanlari doktori, professor I.S.
K ansepolskiy rahbarligida bir guruh olim lar sem entlarning sifatini
yaxshilash borasida olib borgan ishlari natijasida, bu sementlarning
sulfat suvlariga ch id am liligin i yanada oshirish u ch u n klinker
tarkibidagi C 3A minerali m iqdorini ancha kamaytirib, t o ‘rt kalsiyli
alyumoferrit (C 4A F ) m ineralining m iqdorini oshirish kerakligini
an iq la d ila r. B u n ga 2 — 3 % k o lc h e d a n k u y in d isin i se m e n t
xom ashyosiga kuydirishdan oldin q o ‘shib erishildi va shu bilan
birga sem entni kuydirish jarayoni ham tezlashdi. Ternir kolchedani
katalizator sifatida q o ‘shilishi m ahalliy sem entlarning 0 ‘rta Osiyo
sharoitida, ayniqsa, yangi o'zlashtirilgan joylarning quruq va issiq
ham da sovuq iqlim , kuchli sham ol va sh o ‘r suvlariga chidam li,
kam alyum inatli alyum oferrit portlandsem ent olish im k on in i
beradi. Bu se m e n t 1 9 6 0 - y ild a n Q u vasoy, 1 9 6 5 -y ild a n esa