O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

bu gidrat juda eruvchan b o ‘lganligidan betondan yuvilib chiqib
ketadi. Shunga ko‘ra, sulfat ta’sirida turg‘u n portlandsementda uch
kalsiyli silikat m iqdori standartda k o ‘rsatilganidek, 50% dan
oshm asligi shart.
O ddiy portlandsem ent ishlab chiqarish texnologiyasi qanday
b o ‘lsa, sulfat ta ’siriga turg‘un portlandsem ent ishlab chiqarish
texnologiyasi ham xuddi shunday. Sulfat ta’siriga turg'un portland­
sem en t ikki markaga b o ‘linadi: 300 va 400.
Bu portlandsem entdan gidrotexnika qurilishlarida doim nam la-
nib, qurib yoki m uzlab, erib turishi bilan birga sulfatli suvlar
ta ’siriga ham uchrab turadigan beton hamda tem ir-beton konstruk-
siyalar tayyorlash uchun keng foydalaniladi.
1950- yilgacha 0 ‘zbekistondagi sem ent zavodlari tarkibida
alyuminat ko‘p bo'lgan (15 % gacha) portlandsement ishlab chiqarar
edi. Bunday sem ent sulfatli suvlarga chidamsiz b o ‘lib, buning asosiy
sababi shuki, uch kalsiyli gidroalyum inatning suvda erigan gips
bilan o ‘zaro ta’sir etishidan kalsiy gidrosulfoalyuminat («sem ent
basillasi») hosil bo'ladi. U sem enttosh g ‘ovaklarida kristallanib,
tosh ni yemirib yuborishga harakat qiladi. Dem ak, klinker tarkibida
u ch kalsiyli alyuminat (C 3A) minerali y o ‘q b o ‘lsa, sem ent sulfatlar
ta ’siriga bardosh bera oladi. Lekin klinkerda butunlay uch kalsiyli
alyum inatning b o ‘lmasligi ham m umkin em as, chunki bu holda
sem entning qotishi nihoyatda sekinlashib ketadi. Shuning uchun
sulfatga chidam li portlandsem ent klinkeri tarkibidagi uch kalsiyli
alyum inat miqdori 5 % dan oshm asligi lozim .
218

---

Sem entning suvdagi korroziyasi k o ‘p jihatdan klinkerda uch