O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

Ohangaron sem ent zavodlarida ishlab chiqarila boshlandi.
O'zbekistonda bunday sem ent ishlab chiqarishni birinchi bo'lib,
texnika fanlar nom zodi S.T. T o ‘xtaxo‘jayev amalga oshirdi. Yuqorida
aytilganidek, sulfatli suvlarga chidam li portlandsem ent tarkibida
C 3A miqdori 5% atrofida olinib, bunday sem entda C 3S k o ‘pi bilan
50% ni tashkil qilar edi. Bu sem entning dastlabki kunlardagi
m ustahkam ligi (markasi) birm uncha past b o ‘ladi. Silikati k o ‘p
(C 3S m iqdori 50% dan ortiq ) se m e n tn in g su lfatli suvlarga
c h id a m lilig in i osh irish borasid a h o z ir ham izla n ish la r o lib
borilm oqda.
B a’zi olim lar yuqori asosli, tarkibida alit m oddasi k o ‘p b o ‘lgan
portlandsementlar qotayotganda zieh, mustahkam tarkibiy tuzilma
hosil qilgani uchun ulam ing ichiga sulfatli suvlarning singib kirishi
219

---

kam ayib, pishiqroq b o ‘ladi, deb hisoblaydilar. Shuning uchun
s o ‘nggi yillarda A Q S H standartlaridan C 3S u ch u n kiritilgan
chegaralash olib tashlangan.
I.S. 
Kansepolskiy rahbarligida olib borilgan ko‘p yillik tajribalar
portlandsem ent klinke ri tarkibidagi C 3A m iqdorini nihoyatda (1—
2 % gacha) kam aytiriladi va C 3S m iqdori 50% atrofida qoldirilib,
sem entlar asosligini oshirish m umkinligi ko‘rsatib berildi. Bu ishlar
natijasida sulfatli suvlarga chidam li 400 markali, kam alyum inatli
alyum oferrit portlandsem ent olinadi. D astlab sulfatli suvlarga
ch id a m li sem en tlar markasi 300 ga teng edi. Shunday qilib,
oldindan belgilangan m ineralogik tarkibli sem ent Quvasoy x om -
ashyosi bazasida sanoat m iqyosida ishlab chiqarila boshladi.
24. Oq va rangli portlandsementlar