O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

klinker tarkibidagi giltuproq ham k o ‘payadi. Respublikam izga
kolchedan kuyindisi chet mamlakatlardan keltiriladi.
Karbonat jinslar, gil va t o ‘g ‘rilovchi q o ‘shilmalar klinker ishlab
chiqarish uchun zarur xom ashyo hisoblanadi. Portlandsem ent
tayyorlanayotganda esa, yuqorida aytib o ‘tilganidek, klinker gips
va faol m ineral (gidravlik) yoki inert qo'shilm alar bilan birga
m aydalab tuyiladi. G ips q o ‘shilm asi sifatida ikki m olekula suvli
gips — C a S 0 4-2 H 20 , y a ’ni gipstosh ishlatiladi. G ipstosh qurilish
gipsini tayyorlashda xom ashyo hisoblanadi.
Yoqilg‘i. 
H om ashyo m ateriallarini kuydirish u ch u n qattiq,
suyuq va gazsim on yoqilg‘i ishlatiladi. Suyuq va gazsim on yoqilg‘i
138

---

eng yaxshi yoqilg‘i hisoblanib, ulam i yoqqanda kul hosil b o‘lmaydi.
Qattiq ypqilg‘idan foydalanganda uning kuli klinker tarkibiga
q o ‘shilib ketadi va u klinkerning faqatgina kim yoviy tarkibini
o ‘zgartiribgina qoJmay, balki klinker tarkibidagi m agniy oksid va
S 0 3 m iqdorini ham k o ‘paytirib yuboradi.
Shu nin g u ch u n xom ash y o aralashm asini h isoblayotganda
yoq ilg‘idan qancha kul hosil bo'lishi va kulning kim yoviy tarkibi
hisobga olinishi kerak.
G azsim on va suyuq yo q ilg ‘i ishlatilsa ishlab chiqarish ancha
soddalashadi, kuydirish rejimi, klinkerning sifat ko'rsatkichlari
qat’iy barqarorlashadi. Qattiq yoqilg‘i ishlatganda esa bunga erishish
qiyin.
A ylanm a pechlar bilan jihozlangan sem ent zavodlarida suyuq
yoqilg'i sifatida 30—35°C past haroratda qotib qoladigan serparafin
m azut ishlatiladi. M azut pechga 2,5 M Pa gacha bosim ostida
forsunkalar bilan purkab uzatiladi. M azut suyuqligi unchalik