O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

hajm kichrayadi, 1100—900°C haroratda hajm kengayadi). C 3S,
C 3A va C4A F minerallarining 25—600°C haroratda chiziqli termik
kengayish koefFitsiyenti (10— 13)-IO'6. C 2S term ik kengayishining
chiziqli koefFitsiyenti 19,5-IO 6 darajaga teng, ya’ni C 2S ning termik
kengayish koefFitsiyenti boshqa m ineral kristallarnikiga nisbatan
taxm inan ikki marta katta b o ‘ladi, binobarin, bu h ol klinker
donalarida Fizik kuchlanishlarga sabab b o iis h i m umkin.
A ylanm a pechlarda gaz atm osferasining qaytarilish xarakteri
tufayli klinkerni kuydirish jarayoni osonlashadi.
5. Klinker tavsifi
Sem en t klinkeri sifati quyidagilar bilan ifodalanishi mumkin:
1. A lohida oksidlarning m iqdori (kim yoviy tarkibi).
2. A sosiy oksidlar m iqdorining nisbatini ifodalovchi m odullar
qiymati.
3. Asosiy minerallaming miqdori. Klinkerga oksidlarning o ‘zaro
nisbati va klinker minerallarining m iqdori bilan tavsif beriladi.
D em ak, portlandsem ent sifatini har qaysi klinker m ineralining
foiz m iqdoriga qarab aniqlash m um kin. Klinkerning m ineralogik
tarkibini aniqlashning ikki usuli bor: bevosita petrograFik yoki
rentgenografik tahlil usuli yoxud bevosita hisoblab aniqlash usuli.
K lin k er m in eralo gik tarkibi zavod lard a k o ‘p in ch a h isob lab
an iq lan ad i (a so siy oksidlarning fo iz nisbati orqali). M u h im
oksidlarning foiz nisbati ikki xil m odul (silikat va qum tuproq)
ham da t o ‘yinish koefFitsiyenti bilan ifodalanadi. Bu m odullar va
koefFitsiyent miqdori xom ashyo aralashmasi uchun ham , klinker
uchun ham amalda bir xil b o ‘ladi. Bu esa m uhim amaliy ahamiyatga
ega, chunki xom ashyoning kim yoviy tarkibini tegishlicha tanlash
bilan klinker m ineralogik tarkibini o ‘zgartirib turish m um kin.