O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

b o la d ig a n suvdan o rtig ‘i) kam ayadi, bu esa ancha z ic h va
m ustahkam qorishm a tayyorlashga im kon beradi. Suvning CaO
bilan kim yoviy reaksiyaga kirishish uchun yutilishi ham suyuq
fazaning kam ayishiga olib keladi. H olbuki, s o ‘ndirilgan ohak
ishlatganda ana shunday im kon b o ‘lm aydi; so ‘ndirilgan ohakning
ham m a zarralari gidratlardan iborat bo'lib, ular suvni kim yoviy
y o l bilan yuta olm aydi.
99

---

Ohak qotayotganida hajman tekis o ‘zgarishi. 
T u yilgan
so ‘ndirilmagan ohakka nisbatan q o ‘yiladigan texnik talabga k o‘ra,
ohak qotayotganida hajm an tekis o ‘zgaradigan b o iis h i kerak.
T u yilgan q a y n a m a -o h a k n i qorish u ch u n q an ch a suv yetarli
b o iis h in i aniqlash (xam ir norm al quyuq b o iis h i) uchun suv-
ohak nisbati har xil ohak xam irdan shisha ustida diam etri 7 —8
m m o'rtasida, qalinligi 1 sm ga yaqin kulchalar tayyorlanadi.
Bir sutkadan keyin kulchalar tashqi tom on d an bir karra tekshirib
k o ‘riladi. Ohak xam iri kulchalar darz ketm aydigan m iqdorda
op tim al suv quyib tayyorlangandagina norm al quyuq b o ia d i.
Shunda kulchalar hajm an tekis o'zgargan b o ia d i.
H ajm n in g tek is o 'zg a rish sharoitlari so 'n d irilg an ohakka
qaraganda ancha yuqori texnik xossalarga ega b o ig a n bu ohakdan
keng foydalanish m um kin.
Ohak hajm ining notekis o ‘zgarishi bir qator om illarga b o g iiq .
M asalan, kuydirish rejimi buzilsa, uning ayrim donalari notekis
s o ‘nadi: o ‘ta pishgan zarralar yaxshi kuyganlariga qaraganda sust
s o ‘nadi. 0 ‘ta pishgan donalari m e ’yorida pishgan qismlarining tez
so'n ish i va kristallanishi natijasida qotib b o ig a n xamirda so ‘nish