O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

ning dona tarkibiga, y a ’ni d onalam ing yirikligi va ular orasidagi
bo'shliqlar hajmiga bog‘liq. Qorishmada ohakning roli qum zarralari
orasidagi ham m a bo'shliqlarni t o ‘ldirish va u lam i yupqa xam ir
qatlam i bilan qamrab olishdan iborat. Keragidan ortiqcha ohak
solinsa, cho'kish darzlari hosil bo'lishi m um kin, ohak kam solinsa,
qorishm a yaxshi yoyilm aydi va unchalik mustahkam b o ‘lm aydi.
T o ‘ldirgichlarning kavaklanuvchanligi undagi yirik va m ayda
donalar nisbati bilan aniqlanadi. O ptim al tarkibdagi qum zarralari
orasidagi kavaklar ohak zarralaridan bir necha bor katta b o ‘ladi.
Shuning uchun ham qulay joylanuvchan qorishm a ishlash uchun
97

---

k o ‘p o h a k sarflan ad i. O hak sarfini k am aytirish m aq sad id a
to ‘ldiruvchi qo‘shilmalar solinadi. Ohak zarralariga qaraganda kam
dispers boMganligi u ch u n q o ‘shilm alar t o ‘ldirgich orasidagi yirik
kavaklarni t o ‘ldiradi.
A yniqsa tuyilgan ohaktosh bu jihatdan yaxshi natija beradi. U
o h a k b ila n reak siya ga k irish ib , C a C 0 3 • C a (O H )2 • n H 20
kom pleks birikm a h o sil qiladi va shu bilan qorishm a m ustah-
k a m lig in in g k a m a y ish ig a y o ‘l q o 'y m a y d i. O h ak tosh b o ‘lsa
q ota y o tg a n m a h su lo td a C a C 0 3 kristallarining h o sil b o ‘lish i
ja r a y o n in i te z la s h tir a d i: C a C 0 3 n in g m a y d a zarrach ala ri
k ristallan ish m arkazlari kurtaklari h iso b la n a d i. O hak b ila n
ohaktosh aralashm asini m ayda tuyish m ahsuloti karbonat ohak
deb ataladi. U n d a C a C 0 3 vaznan 4 0 —60% b o ‘lishi m um kin.
Q ancha b o ‘lishi kerakligi karbonat ohakda faol C aO + M gO dan,
quruq m oddaga hisoblaganda kam ida 30% b o ‘lishi lo zim , degan