O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

davom etaveradi, natijada darz-yoriqlar hosil b o ia d i.
N o tek is kuydirishning zararli ta’sirini ohakni yanada m ayda
tu y ish b ila n kam aytirish m um kin: o ‘ta pishgan juda m ayda
zarrach alar hajm i m u tlo q kam k en g a y a d i va u n d ag i ich k i
c h o ‘ziluvchanlik ham kuchsizroq b o ia d i. Bunday hollarda ohakni
vibro tuyish usuli tavsiya qilinadi.
Sifatli kuydirilgan ohak hajm ining notekis o ‘zgarishiga kalsiy
ok sid in in g C a (O H )2 ga aylanishi va qayta kristallanishi ham
sababchi b o i is h i m u m k in . C aO tez gidratlanishi va talaygina
issiq ajralib ch iq ish i natijasida ana sh u n d ay o ‘zgarish sodir
b o ia d i. Buning oldin i olish uchun iloji boricha issiqni chetlatish
kerak. S h u n in g u ch u n ham qishki sharoitlarda tuyilgan s o ‘n -
dirilm agan ohak ishlatish ancha sifatli qorishm alar tayyorlashga
im k o n beradi. Q ayta kristallanish q otayotgan tizim iga zararli
t a ’sir qilm asligi u ch u n m aterialning ortiq ch a kengayishiga y o i
q o 'ym a yd iga n qoliplar ish latiladi.
O h ak n in g g id ratlan ish in i sek in la sh tira d ig a n q o ‘shilm alar
q o ‘shish yaxshi natijalar beradi. CaO suv bilan bir tekisda reak-
siyaga kirishadi, sodir b o ia y o tga n jarayonlar bir m e ’yorda rivojlana
100

---

boradi. Sulfit-spirt barda (vazn b o ‘yicha) 0 ,1 5 —0,3 m iqdorda
q o ‘shiladi va sulfatlar (gips, m agniy sulfati va boshqalar) ana
shunday qo'shimchalardan hisoblanadi. Sulfatlar ohak og‘irligining
3—5% gacha miqdorida alohida yoki barda bilan birga q o ‘shiladi.
Shuni ham aytib o ‘tish kerakki, qotayotganda talaygina issiq
ajralib chiqishi faqat salbiy hodisagina b o ‘lib qolm ay, s o ‘ndi-