O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

zarrachalarning um um iy yuzi qancha katta b o ls a , m odda zarra-
chalari o ‘rtasidagi fizik-kim yoviy jarayonlar shuncha t o l a va tez
o l a d i.
Portlandsem ent gidravlik b o g lo v c h i m oddalarning bir turidir.
Bu b o g lo v c h i m oddalar qatoriga yana qum tuproqli sem en t,
pussolan sem ent, tosh qolli sem ent, m ik rotold iru vch i sem ent,
kengayuvchi sem ent kabi gidravlik b o g lo v c h ila r kiradi. Bu b o g ‘-
lovch i m oddalar yana bir qancha k o ‘rinishlarga ham ega.
M asalan, portlandsem ent tarkibiga k o ‘ra: oddiy, alitli, belitli,
alyum inatli, alyum oferritli, ferritli; xossasi va ishlatilishiga k o ‘ra:
o d d iy, tez q otuvchan, m axsus tez qotuvchan, plastifikatsiya-
langan, gidrofob, sulfatli suvlarga chidamli, o ‘rtacha ekzotermiyali,
tam ponaj, o q va rangli xillarga b o lin a d i.
21. Tez qotuvchan portlandsement
Jadallik bilan o ‘sib borayotgan sanoat qurilishi talabini t o l a
q ond irish u c h u n zavodlar oldiga tayyor b eto n elem en tlarin i
k o ‘plab ishlab chiqarish vazifasi q o ‘yildi. Bunga esa o ‘z navbatida
p o r tla n d se m e n tn i ju d a m aydalab tu yish va tarkibidagi faol
m inerallam i k o ‘paytirish y o l i bilan erishiladi. Bunday portland­
sem en t 1—3 kun ichida m ustahkam lanishi bilan oddiy portland-
sem entlardan farq qiladi. Bunday sem ent ishlatilganda, yig‘ma
213

---

konstruksiya ishlab chiqarish texnologik jarayonining muddati ancha
qisqaradi va korxonaning ishlab chiqarish unum dorligi ortadi.
Bir-ikki kun ichida ochiq joyda mustahkamligi yetarli darajada
ortadigan bog'lovchi m odda tez qotuvchan sem ent deb ataladi.
U n in g bir kundan keyin siqilishga m ustahkamligi 20 M P a b o ‘lsa,