O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

yoriqlam i klinker zaxirasi bilan reaksiyaga kirishgan hosilalar bilan
to'ldiradi («o‘z - o ‘zini davolash» jarayoni) sodir bo'ladi.
Sem entda gidravlik q o ‘shilmalar miqdori ko‘p b o ‘lsa ham u
sem ent sifatiga salbiy ta ’sir qiladi, ya ’ni qo'shilm alar haddan
tashqari k o ‘payib ketsa sem en ttosh n in g sovuqqa chidam liligi
kamayib ketadi.
S em en t klinkeri m inerallari orasida u ch kalsiy alyum inat
sovuqqa eng chidam siz hisoblanadi.
Qorish uchun quyilgan suv m iqdori sem entgoshning sovuqqa
chidam hligiga katta ta ’sir qiladi, agar suv k o ‘p quyilsa, sem en t­
tosh k o ‘proq g'ovaklashadi va u shunchalik sovuqqa chidam siz
b o ‘ladi.
Sem ent va klinker tarkibini m aqbul tanlash y o ‘li bilan b eton -
bop aralashm alam i yaxshchilab zichlash, shuningdek, sirt-faol
q o ‘shilmalar q o ‘shish yordamida sem enttoshni sovuqqa yana ham
chidam li qilish m um kin.
Sem enttosh qotgandan so ‘ng unda m ayda-m ayda kovaklar
paydo bo'ladi. Bular uning suv singdiruvchanligini kamaytirish
bilan birga, sovuqda salbiy ta ’sirchanligini susaytiradi. Bunday
m ayda kovakchalar m uzlab qolgan suv bosim iga bardosh berib,
m uzning buzuvchi kuchini qirqadi. Bu esa sem enttoshning sovuqqa
chidam liligini oshirishga sabab b o ‘ladi.
G idrofob qo'shilm alar, m asalan, sovunnaft, sem enttosh tarki­
biy tuzilm asining bir jinsliligini oshiradi va kovak ham da kapillyar
devorchalarini gid ro fo b la y d i, shu b ila n se m e n tto sh n in g suv
ta ’siriga chidam liligini kuchaytiradi. Shunisi ham borki, gidrofil-
lovch i q o ‘shilm alar (m asalan, sulfit-spirt bardisi — SSB ) zarur
darajada yoyilu vch an lik n i saqlagani holda b eton b op aralash-
m alarning suvga talabini ancha pasaytiradi va sem enttoshning