O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

rallari bilan suv o ‘rtasidagi reaksiyalarning mahsulotlari va q o ‘-
shilmalari kimyoviy o'zaro ta’sir etishadi. Natijada portlandsem ent
tishlashish m uddati uzayib va suvga barqarorligi ortadi.
Portlandsementning tishlashish muddatlari bir qator faktorlarga,
ya’ni sem ent xamirining haroratiga, qorishmaga solinadigan suv
miqdoriga, klinkeming mineralogik tarkibi, sementning maydalab
tuyilganligi (25-jadval), gips va qo‘shilmalar miqdoriga bog'liq.
Sem entda tishlashishning boshlanishi va tugallanish muddatlari
belgilangan. Sem en t xam irining harakatchanligi y o ‘qolgan dast­
labki davr sem en tn in g tishlashishi boshlanganligini bildiradi,
u n in g tosh d ek qattiq h olga kelgani esa sem en tn in g tishlanib
b o ‘lganligini bildiradi.
Standartda ko‘rsatilgan talablarga m uvofiq, portlandsem ent 45
daqiqadan keyin tishlasha boshlashi va kamida 12 soatda tishlashib
b o ‘lishi lozim . Yangi tayyorlangan beton va qorishm ani sem ent
tishlasha boshlashdan a w a l ishlatib b o ‘lish kerak, agar bunday
qilinm asa betonning mustahkamligi pasayib ketadi, shuning uchun
quruvchilarning o ‘zlari ishlatayotgan sem entning tishlashish m ud-
datlarini bilishlari shart.
Harorat ortib borishi bilan sem entning tishlashish muddati tez-
lashadi, harorat pasayib borishi bilan esa sekinlashadi. Suv kerakli
miqdordan ortiq qo'shilsa ham sementning tislilashishi sekinlashadi.
K linker m ineralogik tarkibining va solishtirm a sirt m iq d o -
rining tish lash ish m uddatlariga ta ’siri klinker m inerallarining
189

---

gid rotatsiyalan ish tezligi bilan xarakterlanadi, sem en t xam i-
rining tish lash ish jarayonida C 3A asosiy rol o'yn ay d i, u ch kalsiy