O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

- rasm. Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok motori tabiiy mexanik xarakteristikasi

Ko‘rilayotgan motorlar uchun tabiiy mexanik xarakteristikaning bikirligi β juda katta va quyidagiga teng:

(5.11)
Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok motori mexanik xarakteristikasi, ordinata o‘qini ideal erkin aylanish tezligi nuqtasida (ω₀) kesib o‘tuvchi to‘g‘ri chiziqdan iborat, uning kattaligi
= (5.12)
(5.11)ni inobatga olib doimiy qo‘zg‘atish oqimi bo‘lganda mexanik xarakteristika uchun qulay ifodani hosil qilamiz.
ω = (5.13)
Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok motori tezligini rostlash uch usul bilan amalga oshiriladi.

1. 
   Yakor zanjiriga qo‘shimcha qarshilik kiritish bilan;
   
2. 
   Yakor zanjirini ta’minlovchi kuchlanishni o‘zgartirish bilan (bunda qo‘zg‘atish oqimi doimiy);
   
3. 
   Qo‘zg‘atish tokini o‘zgartirish bilan ya’ni motor magnit oqimini o‘zgartirish bilan.
   

3. - rasm. Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok motori reostatli mexanik xarakteristikalari

Yakor zanjiriga qarshilik kiritish bilan erkin aylanish tezligi o‘zgarmas bo‘lib qolaveradi, faqat mexanik xarakteristikalarining og‘ishi o‘zgarib boradi, ya’ni ularning bikirligi kamayib boradi (5.3 - rasmga qarang). Tezlikni rostlashni bu usuli bugungi kunda qo‘llanilmaydi, chunki qo‘shimcha qarshilikni kiritish unda ancha energiya yo‘qotishlarga sabab bo‘ladi.
Mustaqil qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok motorlari tezligini rostlashning asosiy usuli motor yakoriga beriladigan kuchlanishni rostlashdir.
Bunda tezlik o‘zgarishi asosiy tezlikdan (nominaldan) pastga qarab ketadi va tabiiy xarakteristika bilan aniqlanadi (5.4 - rasm). Yakor kuchlanishi kamaytirilishi bilan erkin aylanish tezligi ham kamayadi, mexanik xarakteristika bikirligi esa, o‘zgarmas bo‘lib qoladi. Iste’mol kuchlanishni nominal qiymatidan oshirishga ruxsat berilmaydi, bu kollektor kontaktlarida ulanishning sustlashishiga olib kelishi mumkin.
Rostlashning ravonligi, rostlashdagi energiya yo‘qotishlarning yo‘qligi va mexanik xarakteristiklar yuqori bikirligi, bu usulda rostlashning asosiy afzalliklaridir.

4.