O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

Tiristorli – kommutator sinxron motor tizimi bo‘yicha elektr yuritma.



O‘rta va katta quvvatli ventilli motorlarda odatda elektrmagnit qo‘zg‘atishli oddiy konstruksiyaga ega bo‘lgan sinxron motorlar ishlatiladi. Katta quvvatli motorlar 6 kV yoki 10 kV kuchlanishga mo‘ljallangan bo‘ladi. Shuning uchun ventilli kommutator sifatida boshqariladigan to‘g‘irlagich VT1 va VT2 invertordan tashkil topgan tiristorli o‘zgartirgich qo‘llaniladi (6.27- rasmga qarang). Invertor kommutator vazifasini bajaradi va uning qayta ulanishi rotorning holat datchiklari DR orqali amalga oshiriladi. Tiristorlar yarim boshqaruvli bo‘lganligi uchun ular boshqa elementlarga bog‘liq bo‘ladi va invertor motorda hosil bo‘ladigan E.YU.K. hisobiga kommutatsiyalanadi (ulanadi). Bu E.YU.K. esa rotorning aylanadigan elektrmagnit maydonining stator chulg‘amiga ta’sir etishidan yuzaga keladi. Invertor ventillarining ustivor ulanishini ta’minlash uchun ularning ochilish burchagini β burchakka tezlatish (oldinlatish) nazarda tutiladi. Bu burchak odatda 15⁰ ni tashkil qilib, bunday burilish ventilli motor momentining bir muncha kamayishiga olib keladi M = kФ₀I₁sin (θ–β).

27. - rasm. Tiristorli kommutatorli motor sxemasi

Motorni qo‘zg‘atish VTL qo‘zg‘atgich orqali amalga oshiriladi. O‘zgarmas tok zanjiriga kattagina induktivlikka ega bo‘lgan L drosselni kiritish hisobiga VT1
-VT2 o‘zgartirgichlari tok manbai sifatida ishlaydi va ularning kattaligi (tokning kattaligi) VT1 to‘g‘irlagichi yordamida chiqish kuchlanishini impuls – fazali rostlash usuli bilan rostlanadi.
I₁ = ,
Bu yerda: - stator chulg‘amlari ekvivalent qarshiligi; – to‘g‘irlagich manbasi kuchlanishi;
– qo‘zg‘tish chulg‘ami hosil qiladigan rotor oqimi.

Tok kattaligini rostlash yo‘li bilan motordagi moment qiymatini o‘zgartirish mumkin. Ko‘rilayotgan turdagi elektr yuritmalarda tezlikni rostlash odatda tezlikni rostlashning tashqi konturini kiritish yo‘li bilan amalga oshiriladi (6.28 - rasm). Bunda ventilli motorlarning mexanik xarakteristikalari (6.29 - rasm) TO’-D tizimidagi mexanik xarakteristikalarga o‘xshash bo‘ladi.

Ushbu sxemada kiruvchi to‘g‘irlagich boshqariladigan bo‘lgani uchun motorning E.YU.K. > bo‘lganda rekuperativ tormozlash rejimini qo‘llash mumkin bo‘ladi.

27.