O‘zbеkiston rеspublikasi oliy

- rasm. Elektr yuritma ish rejimlarining energetik diagrammasi

Teskari ulanish rejimi (2.6 - rasm, d); bu rejimda mexanizmni xarakatlantirayotgan motor teskari yo‘nalishda aylantiriladi. Bunda motor tarmoqdan olayotgan energiya va valga ta‘sir qilayotgan tormozlanish mexanik energiyasidan foydalaniladi. Bu energiyalar yigindisi motordagi energiya isroflar va tizimga ulangan qarshiliklarga sarflanadi. Bu rejimda katta energiya isroflari kuzatiladi.
Ba‘zan teskari ulanish rejimi yuk ko‘tarish mexanizmlari elektr yuritmalarida yukni tushirish paytida tormozlanishni kuchaytirish uchun ishlatiladi. Energetik diagrammalarni tahlil qilganimizda shuni inobatga olish kerakki,
agar tormozlanishda texnologik jarayon davom etayotgan bo‘lsa tormozlanishdan hosil bo‘lgan kinetik energiyaning ma‘lum bir qismi foydali ishni bajarish uchun yo‘naltiriladi.

3. 
   Elektr yuritmaning harakat tenglamasi
   

Mahkamlangan oqqa nisbatan aylanma harakatni amalga oshiruvchi mexanik tizimga ikki turdagi moment ta‘sir qiladi: motordan hosil bo‘ladigan aylanish momenti M va ishchi organdan hosil bo‘ladigan qarshilik momenti M_q (2.7 - rasm)
M=M_q yoki M-M_q=0 (2.1) bo‘lsa, bunda mexanik tizim turg’unlashgsn aylanish tezligi bilan harakatlanadi (ω=ω_turg’.) yoki tizim tinch holatda bo‘ladi (ω=0).

4. - rasm. Mahkamlangan o‘qqa nisbatan aylanma xarakatlanuvchi mexanik tizimga qo‘yilgan momentlar.

Bu holat Nyuton mexanikasining birinchi qonuniga ya‘ni inertsiya qonuniga to‘g‘ri keladi. Aylanma harakatdagi jismlar uchun u quyidagicha bo‘ladi: mahkamlangan aylanish o‘qiga ega bo‘lgan jismlarga qo‘yilgan moment ularni o‘z holatlaridan chiqarmagunga qadar ular tinch holatda yoki tekis aylanish holatida bo‘ladilar.
, (2.2)
ya‘ni , valga qo‘yilgan momentlar yig‘indisi nolga teng bo‘lsa, bu mexanik tizim turg’unlashgan tezlik ω_turg. bilan aylanadi ( yoki tinch holatda bo‘ladi).
Ilgarilanma harakat uchun esa o‘rnatilgan rejim formulasi quyidagicha bo‘ladi: , ya‘ni , jismga qo‘yilgan kuchlar
vektor yig‘indisi nolga teng bo‘lsa, bu jism turg’unlashgan tezlik V_turg’ bilan
xarakat qiladi yoki tinch holatda bo‘ladi.
Xarakatga qarshilik momenti odatda statik moment deyiladi, chunki (2.2) formulaga binoan bu moment elektr yuritmaning o‘rnatilgan rejimini belgilaydi.

4.