O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona politexnika instituti «Menejment»

Mahsulot tannarxi kalkulyatsiyasi.
Ishlab chiqariladigan mahsulot tannarxini hisoblash aksariyat hollarda belgilangan standartlar asosida amalga oshiriladi. Bunda xarajatlar asosan quyidagi guruxlarga bo‘linib hisoblanadi:

• 
  Material xarajatlar;
  
• 
  Mexnat xarajatlari;
  
• 
  Boshqa xarajatlar.
  

Material xarajatlar xarajatlar me’yoridan kelib chiqib hisoblanadi. Bir birlik (dona, metr, kg, komplekt va xokazo) ketadigan xom ashyo miqdori va narxi, undan ortadigan chiqindi miqdori va narxi (kayta ishlanish mumkin bo‘lgan xolatda) hisoblanadi hamda asosiy miqdordan ayrib tashlanadi. Transport va saqlash xarajatlari xom ashyo qiymatiga nisbatan % miqdorida olinadi va material xarajatlarga qo‘shiladi.
Mexnat xarajatlari texnologik operatsiyalar va ulardagi mexnat sarflarini puldagi ifodasi sanaladi. Bunda har bir operatsiya, unda ishlaydigan odam soni, vaqt me’yori, ishlovchining 1 soatdagi tarif stavkasidan kelib chiqib asosiy ish xaqi miqdori hisoblanadi. Bunda belgilangan parametrlarlarni bajargani uchun ko‘zda tutilgan mukofot miqdori ham qo‘shiladi. Barcha operatsiyalardagi mexnat xarajatlari jamlanadi.
Boshqa xarajatlar tarkibiga qo‘shimcha ish xaqi (asosiy ish xaqidan % miqdorida olinadi), ish xaqidan ijtimoiy sug‘urtaga ajratmalar (asosiy va qo‘shimcha ish xaqi yig‘indisidan % hisobida olinadi), dastgohlar va jixozlarni ishlatish va sozlash xarajatlari (asosiy va qo‘shimcha ish xaqi yig‘indisidan % hisobida olinadi) kiradi. Mazkur xarajatlar ishlab chiqarish tannarxini tashkil qiladi. SHu bilan birga boshqa xarajatlar tarkibiga davr xarajatlari (ko‘p hollarda asosiy va qo‘shimcha ish xaqidan % hisobida olinadi), moliyaviy faoliyatdan bilan bog‘liq xarajatlar ham kiritiladi.
Davr xarajatlari tarkibiga quyidagilar kiritiladi:

• 
  Mahsulotlarni yuklab jo‘natish bo‘yicha transport xarajatlari;
  
• 
  CHetdan jalb qilingan reklama va marketing xizmatlari;
  
• 
  Asosiy vositalarning eskirishi (amortizatsiya);
  
• 
  Boshqaruv xodimlarining mehnat haqi xarajatlari;
  
• 
  Ma’muriy maqsadlarda ishlatiladigan asosiy vositalarning eskirishi;
  
• 
  Ma’muriy binoning ijara to‘lovi;
  
• 
  Ma’muriy ehtiyojlar uchun materiallar sarflari;
  
• 
  Transport korxonalarining xizmatlari;
  
• 
  Xizmat safarlari xarajatlari va vakillik xarajatlari;
  
• 
  Yuridik shaxslarning yuqori tashkilotlari ta’minotiga ajratmalari;
  
• 
  Asosiy vositalar va boshqa aktivlarning chiqib ketishidan zarar;
  
• 
  Asosiy ishlab chiqarish faoliyati bilan bog‘liq bo‘lmagan boshqa xarajatlar.