O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona politexnika instituti «Menejment»

Xom ashyo va materiallarni xarajat me’yorlarini aniqlashtirish.
Asosiy xom ashyo sifatida shisha chiqindilari ishlatiladi. SHisha chiqindilari dastlab korxonaga keltirilganda tarozida tortib olinadi. Tayyorlov tsexida chiqindilarni yuvish jarayonida chiqindining tozaligiga qarab 1,5% dan 2,5% gacha og‘irlikdan yo‘qotish bo‘ladi. Keyingi jarayon – maydalash jarayonida shisha kukunini to‘kilishi bilan 0,5% gacha yo‘qotish bo‘lishi mumkin. SHisha chiqindilarini eritish va quyish jarayonida ham shisha kukunini to‘kilishi 0,5%ni, erish jarayonidadagi yo‘qotishlar 2,5% dan 4% gacha bo‘lishi mumkin. Bu yo‘qotishlar barchasi texnologik yo‘qotishlar bo‘ladi.
Bundan tashqari mahsulot chiqish jarayonida 5% dan 7% gacha yaroqsiz (brak) mahsulot chiqishi mumkin. Bu brak mahsulotlarni yana qaytadan pechga solib eritiladi. Brak chiqishi va qayta ishlanishi oqibatida umumiy yo‘qotish 1%-1,5% atrofida bo‘ladi.
Demak xom ashyo qabul qilingandan tayyor mahsulot chiqishigacha bo‘lgan yo‘qotishlar jami 5,5% dan 8,5% gacha bo‘lishi mumkin. SHisha chiqindilarini harajat me’yorini hisoblash uchun yo‘qotishlarni o‘rtacha miqdori 7%ni qabul qilinadi va 1 kg tola olish uchun 1,07 kg shisha chiqindisini tashkil qiladi.
SHisha tolasining mustaxkamligini va elastikligini oshirish uchun qo‘shiladigan kimyoviy birikmalar 1 kg uchun 0,05-0,07 kg miqdorida ishlatiladi. (0,025 kg mustaxkamlikni va 0,035 kg elastiklikni oshiruvchi kimyoviy birikmalar).
(Barcha materiallar xarajatlari xronometraj usuli bilan hisoblangan)
Mexnat sarfi me’yorlarini hisoblash.
Barcha ishlab chiqarish tsexlarida ishlab chiqarish jixozlari to‘xtovsiz jarayonda faoliyat yuritadi. Ya’ni, texnologik operatsiyalardagi inson omili bilan uzviy bog‘liqlik kamroq hisoblanadi. SHunday ekan ularda ishlovchi ishchilar uchun vaqtbay usulda ish xaqi to‘lanadi va operatsiyalarni bajaruvchi ishchilar soni aniqlanadi.
Tayyorlov tsexida bir smenada 6 ta asosiy ishchi ishlaydi.
Maydalash tsexida bir smenada 8 ta asosiy ishchi ishlaydi.
Eritish va quyish tsexida bir smenada 16 ta asosiy ishchi ishlaydi.
Qadoqlash tsexida bir smenada 12 ta asosiy ishchi ishlaydi.
Jami asosiy ishchilar bir smenada 42 kishini tashkil qiladi. (jami 336 soat)
Bir smenada 2800 kg shisha tolasi ishlab chiqariladi. 1 kg shisha tolasi ishlab chiqarish uchun 0,12 soat mexnat sarfi hisoblanadi. (tayyorlovchilar – 0,017 soat; maydalovchilar – 0,023 soat; quyuvchilar – 0,046 soat; qadoqlovchilar – 0,034 soat)
Xuddi shunday tartibda elektr energiyasi, tabiiy gaz, suv xarajatlari miqdori aniqlanadi va 1 kg shisha tolasi ishlab chiqarish uchun ularning me’yorlari hisoblanadi.