O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

2. Elektr jihozlarini yerga ulash ko‘rsatkichlarini hisoblash tartibi.
1. Tuproqning solishtirma qarshiligi aniqlanadi. Agar tuproq quruq holatda bo‘lsa, solishtirma qarshilik miqdori yerga ulashning tuzatishkoeffitsientiga ko‘paytirib olinadi, ya’ni:

p= r∙k

(1)

bu erda: r -tuproqning qarshiligi, (Om m);
k - yerga ulashning tuzatishkoeffitsenti.
Ushbu koeffitsientning miqdori iqlim ko‘rsatkichlariga bog‘liq holda 1-jadvaldan tanlab olinadi.
1 - jadval.
Tuproq solishtirma qarshiligini aniqlashdagi tuzatishkoeffitsienti

Tumanlar tavsifi	Tumanlap
	1	2	3	4
O‘rtacha past harorat, (°S)	20-15	-14...-10	-10...0	0...25
O‘rtacha yuqori harorat, (°S)	16-18	18...20	22...24	24...26
Suvning mo‘zlash davri, (kun)	190..170	150	100	0
Elektrodlarning turi	k - yerga ulashning tuzatishkoef.
O‘zunligi 2-3 m bo‘lgan va sterjen shaklida ko‘milgan burchaksimon po‘lat materiallar yoki pulat trubalar	1,65	1,45	1,3	1,1
O‘zunligi 10 m va yerga ko‘milish chuqurligi 0,8 m bo‘lgan po‘lat polosalar yoki armaturalar	5,5	3,5	2,5	1,5

2. Elektrodning materiali, profili va o‘lchami tanlab olinadi. Amalda bajarilgan ishlarning ko‘rsatishicha, qalin devorli po‘lat trubalarning elektrod sifatida ishlatilishi maqsadga muvofiqdir.
Elektrodning qarshiligini 2-jadvalda ko‘rsatilgan formulalar asosida aniqlaymiz. Elektrodning qarshiligi uning turiga, o‘lchamlariga, shakliga va ularning yerga o‘rnatilish holatiga bog‘liqdir. Elektrodlar gorizontal yoki vertikal holatda o‘rnatilishi mumkin. 2-jadvaldagi formulalarda keltirilgan ko‘rsatkichlarning tahlili quyidagicha, ya’ni:
r - tuproqning solishtirma qarshiligi, (Om m);
l, l_g - elektrodning o‘zunligi, (m);
d - elektrodning tashqi diametri, (m);
h - elektrodning yerga ko‘milish chuqurligi, (m).
Yuqori uchi er sathidan past bo‘lgan va vertikal o‘rnatilgan elektrodlar uchun h ning qiymati yer sathidan elektrodning o‘rtasigacha olinadi.
v - po‘lat polosalarning eni, (m). Burchakli materiallar uchun esa, bir tomonining o‘lchami.