O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

1-jadval
Yerning solishtirma qarshiligi

Yer	ρ, (Om∙m)
	CHegaralar	Oldi hisoblarda tavsiya etilgan kattaliklar
Qum	400-1000	700
	150-400	300
	40-150	100
Loy	8-70	40
Bog‘ yeri	40	40
	10-50	20
Torf	20	20

Gorizontal yerga ulagichning (tasma) qarshiligi:

(Om)

(5)

bu yerda: ℓ - yerga ulagichning o‘zunligi, (m);
b - tasmaning qalinligi, (m);
t - qo‘yilish chuqurligi, (m);
Tasmaning ko‘ndalang kesim yo‘zasi 48 mm² dan, qalinligi esa 4 mm dan kam bo‘lmasligi kerak.
Yerni solishtirma qarshiligi quyidagi formula bilan aniqlanadi:

(Om∙m)

(6)

bu erda: R - o‘lchov asbobining ko‘rsatkichi, (Om).
3. Tabiiy yerda ulash qurilmalaridan foydalanishni imkoni bo‘lsa, yerga ulash qurilmalariga qo‘shimcha ravishda sun’iy yerga ulash qurilmasi o‘rnatilishi kerak bo‘ladi. Agar sun’iy yerga ulash qurilmasidan foydalanishga imkon bo‘lmasa, bunda sun’iy yerga ulash qurilmasini qarshiligi ruxsat etilgan qarshilikdan oshmasligi shart, ya’ni R_e≤R_r. Agar tabiiy va sun’iy yerga ulash qurilmalari bir vaqtning o‘zida qo‘llanilsa, talab etiladigan R_e quyidagi formula bilan aniqlanadi:

(Om)

(7)

4. Yerga ulash qurilmalarini o‘lchamlari va materiallari tanlab olinadi. Tanlab olingan yerga ulash qurilmalarini formulaga muvofiq, talab etiladigan qarshiligidan bittasiga yoyilish toki qarshiligi aniqlanadi.
5. Agar bitta yerga ulash qurilmani qarshiligi sun’iy yerga ulash qurilmaning talab etadigan qarshiligidan ko‘p bo‘lmasa (R_1sun), unda bitta sun’iy yerga ulash qurilmasi olinadi va yerga ulash qurilmalarini ekvivalent qarshiligi aniqlanadi. Agar (R₁>R_sun) bo‘lsa, unda bir necha parallel ulangan sun’iy yerga ulash qurilmalari olinadi (2 yoki 3 formula).
6. Parallel ulangan vertikal yerga ulash qurilmalarini soni quyidagicha aniqlanadi:

(8)

bu yerda: - o‘zaro joylashtirishni hisobga oluvchi yerga ulash qurilmalarning foydalanish koeffitsienti (taxminan tanlab olinadi). Bir qator joylashgan elektrodlar soni kontur bo‘yicha joylashgan elektrodlar soni, ular orasidagi masofa va shu masofaning elektrodlarini o‘zunligiga bog‘liq.
7. Vertikal elektrodlarni bir-biri bilan o‘lchash uchun metalli tasma qo‘llaniladi. Ulanadigan tasmani yoyilib ketish tokining qarshiligi aniqlanadi. Gorizontal yerga ulagichlarning qarshiligi R_G (konturning bog‘lovchi tasmasi) 5-formula orqali aniqlanadi va tasmaning foydalanish η_g koeffitsienti hisobga olinadi.

(Om)