O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

Yerga ulovchi qurilmalarni hisoblash

O‘qituvchi tomonidan ko‘rsatilgan jarayonlarni bajarishga kirishishdan oldin, Elektr uskunalarida yerga ulagich qurilmalarini to‘g‘ri o‘rnatishning umumiy qoidalarini o‘rganib chiqish zarur. Ularning mazmuni quyidagilardan iborat:
a) Himoyalovchi o‘chirish va himoyalovchi yerga ulagich qurilmalari, hamda qadamli kuchlanish tushunchalari:
- himoyalovchi yerga ulagich, bu kuchlanish ostida qolishi mumkin bo‘lgan metalli tok yurmaydigan qismlarni oldindan yerga ulab qo‘yishdir (7-rasm).

7-rasm. Yerga to‘g‘ridan-to‘g‘ri ikki martta ulanish sxemasi
- qadamli kuchlanish, bir vaqtning o‘zida inson oyoqlari tegib ketgan yerning ikki nuqtasi orasidagi kuchlanish tushuniladi (8-rasm).

8-rasm. Qadamli kuchlanish sxemasi:
a – umumiy sxema; b – tokning inson oyog‘idagi tayanch yo‘zasidan oqib tushishi

9-rasm. Yerga qisqa tutashuv bo‘lgan hududda to‘g‘ri harakatlanish:
a) yerga qisqa tutashuv bo‘lgan hududdan o‘zoqlashish tartibi; b) oyoqlarni to‘g‘ri harakatlanishi (oyoq izlari) tartibi


v) Elektrstansiya va podstansiyalarning elektr uskunalarida yerga ulagichni o‘rnatish:
- 1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskunalarining umumiy shinalari (izolyatsiyali simlardan qilingan shinalardan tashqari), hamda shitlarida ish olib borilganda, ushbu uskunalardan kuchlanish olinishi va yerga ulanishi shart.
Bu taqsimlovchi elektr uskunalarning ulamalariga ulangan elektr tarmoqlariga, shitlar yig‘imlariga va ularga ulangan jihozlariga yerga ulagichni o‘rnatish kerakligini, hamda mumkinligini naryad beruvchi yoki farmoyish beruvchi aniqlaydi;
- 1000 V kuchlanishdan yuqori elektr uskunalarida ish olib borish uchun ajratilgan uchastkaga, kuchlanish qaysi tomondan berilishi mumkin bo‘lgan barcha taraflaridagi tok o‘tkazuvchi qismlarni hamma fazalari yerga ulanishi shart. Butunlay o‘chirilib, bitta yerga ulagich o‘rnatish yetarli bo‘lgan umumiy shinadagi ish bundan mustasno.
g) Elektr uzatish tarmog‘ida yerga ulagichlarni o‘rnatish:
1000 V kuchlanishdan yuqori elektr uzatish tarmog‘ini taqsimlovchi elektr uskunalaridan o‘chirilgan joylarida va seksiyaga ajratadigan kommutatsion apparatlari oldida yerga ulanishi shart.
Elektr uzatish tarmog‘ida yerga ulagichlarni o‘rnatish ruxsat etiladi:
- 35 kV va undan yuqori kuchlanishli elektr uzatish tarmog‘ida asosiy elektr tarmog‘i ikki tomonidan yerga ulangan, shaxobchadagi podstansiyalarda esa, yerga ulagich o‘chirilgan tarmoq ajratgichlaridan keyin o‘rnatilgan bo‘lsa, bu elektr tarmoq yerga ulanmaydi;
- 6-10 kV kuchlanishli elektr uzatish tarmoqlarini faqat bir taqsimlovchi elektr uskunalarida yoki bir seksiyaga ajratadigan asbob oldida yoxud taqsimlovchi elektr uskunalariga yoki seksiyaga ajratadigan asbobga yaqin turgan ustunda yerga ulash mumkin. Qolgan taqsimlovchi elektr uskunalarida va seksiyaga ajratadigan asboblar oldida elektr uzatish tarmog‘iga qo‘yiladigan yerga ulagichlar, ish joyi bilan ushbu taqsimlovchi uskunalar yoki seksiyaga ajratadigan asboblar oralig‘ida o‘rnatilish sharti bilan, o‘sha kuchlanish olinib o‘chirilgan elektr uzatish tarmoqlarini yerga ulamaslik mumkin;
- elektr uzatish tarmoqlarida yuqorida qayd qilingan yerga ulagichlar, yerga ulash uskunalari bor ustunlarga o‘rnatilishi kerak;
1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uzatish tarmoqlarida yerga ulagichni faqat ish joyiga qo‘yish yetarli.