O’zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi

Yakuniy xulosa o‘rnida:
-
buyuk rejissyor va sahna reformatori K.S.Stanislavskiy axloq me’yorlarini 
rejissura va aktyorlik san’atida adab qonuniyatlarini asoslab bergan. Bu me’yorlar 
faqat teatr san’atidagina emas, kino, televidenie va radio san’atida ham 
dasturilamal bo‘lib xizmat qiladi.
SAVOL VA TOPSHIRIQLAR: 
1.
K.S.Stanislavskiy kim? 
2.
K.S.Stanislavskiy ta’limotini yaratishga nima sabab bo‘lgan? 
3.
Qanday asosiy etik talablar mavjud? 
4.
Rollar qanday taqsimlanadi? 
5.
Kim adab qonuniyatlarini asoslab bergan?
6.
Haqiqiy sahna asari qanday yaratiladi? 
7.
 
«Hap, senimi» zaylida ish ko‘rish nimalarga olib keladi? 
 
8.
Teatr jamoasi hayoti asosiga qurilgan etik prinsiplarnimg mazmunini 
yoriting 

---

49
9.
K.S.Stanislavskiyning etikasi haqida gapirib bering 
10.
Aktyor rolni o‘ziga moslashtirish o‘rniga o‘zini rolga moslashtirmog‘i 
kerak, degan fikrga o‘z fikringsiz bildiring 
DRAMATIK ASAR MAZMUNI VA SHAKLI, ULARNING ASOSIY 
JIHATLARI 
Dramaturgiya’ning o‘z qonun-qoidalari, sir-asrorlari tashkil topdi. Fojiali, 
kulguli, dramatik janrlar, qayg‘uli, xursandchilik tomoshalari va boshqalar. Qars 
ikki qo‘ldan deganiday dramaturg o‘ylab topgan mavzu, matn, qog‘ozdagi 
qiyofalar rejissyor sayi-harakati tufayligina jonlanadi, hayotiy haqiqatga aylanadi, 
tomoshabin larzaga tushadi, ma’naviy kamol topadi. Dramaturg va rejissyor teatrda 
qila olmagan ijod mahsulini kino san’atida amalga oshiradi. Kinoda voqealar 
ko‘lamining kengligi, vaqt cheksizligi senarist uchun ham rejissyor uchun ham 
katta sharoitlarni tug‘diradi.
Teatrdagi rejissyor bilan dramaturg hamkorligi kino san’atida rejissyor va 
senariy muallifi hamkorligiga aylandi. Teatrdagi kabi kinoda ham rejissyor film 
muallifi hisoblanadi. Kino dramaturg o‘ylab topgan voqealarni jonlantiradigan, uni 
ko‘rimli tomoshaga aylantiradigan shaxs bu kino rejissyordir. Nabi G‘aniyev, 
Komil Yormatov, Yo‘ldosh A’zamov, Malik Qayumov, Shuhrat Abbosov kino 
san’atimizning darg‘a rejissyorlari hisoblanadi. Bu rejissyorlar kino san’atining 
qonuniyatlari, sir-asrorlarini yaxshi bilganliklari uchun, kinodramaturglar bilan 
hammaslak bo‘lib ishlaganliklari uchun ana shunday jahonga mashhur filmlar 
yaratdilar. Necha yillar o‘tsa ham bu filmlarni qayta-qayta ko‘rging kelaveradi. 
Teatrdagi mashhur spektakllar ayrim suratlar orqaligina ko‘z oldimizda 
gavdalanadi, rejissyor va dramaturg hamkorligini tasavvur qilamiz. Ommaviy 
axborot vositalarining shakllanishi, elektron texnikaning keskin rivoji teatrga ham, 
kinoga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Rejissyor va dramaturg hamkorligining yangi 
qirralari ochildi. Dramaturg yozadi, muallif ham o‘zi. Lekin sahnalashtirilgan asar 
– spektakl muallifi rejissyordir. Qog‘ozdagi muallif dardi bilan sahnada jonlangan 

---

50
rejissyor dardi hamohang bo‘lib, uyg‘unlashib ketsa, maslak bir joydan chiqsa, 
asar muvaffaqiyati, uzoq umr ko‘rishi shundan bo‘ladi. 
Bahrom Rahmonovning «Yurak sirlari» dramasi bo‘lardi. Taniqli bo‘lmagan 
dramaturg, mashhur bo‘lmagan asar, shu asarga jon ato qilgan, uni mashhur qilgan 
rejissyor Toshxo‘ja Xo‘jayev bo‘ladi. Ajoyib shoir Erkin Vohidov «Oltin 
devor»ning qoralamasini teatrga olib kelganida, unga ishlov bergan, ko‘rimli 
tomoshaga aylantirgan, hozirga qadar sahnadan tushmaydigan komediya’ni 
vujudga keltirgan, shoirni dramaturg qilgan - Toshxo‘ja Xo‘jayev bo‘ladi. 
Oybekning «Qutlug‘ qon» asarini sahnalashtirayotganda, mashq jarayonida zalda 
o‘tirgan Oybek sahnadagi bezak, ijro mahoratini ko‘rib, ijod jarayonining ketishiga 
qarab necha bor rejissyor Toshxo‘ja Xo‘jayevning yelkasiga qoqib qoyil qolganini, 
tasannolar aytganining shohidi bo‘lganman. Dramaturg Sharof Boshbekovning 
«Temir xotin» asari yozilganida, qator teatrlar uni sahnalashtirdi. Biri komediya, 
biri fars qilib ijro etdi. Lekin kulgu tagida ijtimoiy fojia yotganligini rejissyor 
Olimjon Salimov ilg‘adi. Bir kuni Sharof Boshbekov «Mahkam aka, asarimni 
Farg‘onada Olimjon Salimov ko‘nglimdagiday sahnalashtiribdi», deb tan oldi. 
Muallif dardi, rejissyor dardi bir yerdan chiqdi. Qars ikki qo‘ldan deganiday, 
dramaturgning qochirimlarini, kulgu tagida yig‘i borligini rejissyor anglay bilgan 
va uni mohirona ijroda ro‘yobga chiqargan.