O’zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat vazirligi

Xulosa o‘rnida
, Stanislavskiyning: «Olg'a intilmaydigan san'at va aktyor 
bamisoli orqaga ketayotgan san'at va aktyordir», — degan so'zlarini ta'kidlab 
o'tamiz. Demak, jahon madaniyati va san'ati tomonidan e'tirof etilgan Stanislavskiy 
ta'limoti hamda Milliy teatr namoyandalarining hayotiy tajribasidan o'tgan ilg'or 
tajribalar milliy aktyorlar tarbiyasida uslubiy qo'llanma bo'lishi kerak. Xullas, 
yuqoridagi usul va ta'limotlar asrlar davomida shakllanib, sinovlardan o'tib, san'at 
qonuniyatlari asosida rivojlanib keldi. Milliy uyg'onish, zulm va zo'ravonlikka 
nisbatan murosasizlik, oddiy xalq turish turmushi bilan bog'liq yuksak g'oyalar 
hozirgi kunimizdagi eng ilg'or san'at shohsupasiga olib boruvchi birdan bir to'g'ri 
yo'l hisoblanadi. 
 
 
 

---

41
TEATR JAMOASI HAYOTI ASOSIGA QURILGAN ETIK PRINSIPLAR 
Aktyorning asosiy ish quroli uning emotsional, ya`ni his — tuyg‘u xotirasidir. 
O‘zi yaratmoqchi bo‘lgan siymoning ichki dunyosini to‘laqonli ochib berish uchun 
aktyorning hayotiy tajribasi va intellektual xotirasining kuchli bo‘Iishi qo‘l keladi. 
Agar bo‘lajak aktyor, jamoa manfaati nimaligini, hamkasblarini qo‘llab 
quvvatlashning ahamiyatini, jamoa manfaatini o‘z manfaatidan ustun quyish, 
to‘g‘ri so‘zli, halollik kabi hislatlarni o‘quv dargohidagi ta’lim olish jarayonida 
anglab yetmasa, o‘zlashtirmasa, professional teatr sahnasida bu fazilatlarni 
o‘rganish uchun vaqt ham, imkoniyat ham bo‘lmaydi. Sahnada yuzaki taqlid, 
tashqi ko‘rinish bilan sinchkov tomoshabinni chalg‘itib bo‘lmaydi. 
Toki, aktyor ongida shuurida ijobiy axloq va odob doirasidagi fazilatlar 
shakllanmas ekan, u salbiy siymoni ham ishonarlik darajada aks ettira bilmaydi. 
Xalqimizda «Beayb — parvardigor» degan maqol bor. Ammo inson o‘zidagi 
kamchilik va nuqsonlardan forig‘ bo‘lishga intilsa, bu uning kamoloti belgisi 
hisoblanadi. 
Navoiy bobomiz aytganlaridek: 
Har kishi olam elida xo‘b emas, 
Har kishining har ishi marg‘ub emas. 
Teatr san’atida uchraydigan illatlarni murg‘aklik holatidayoq bartaraf etishga 
qodir aktyor san’atning bu murakkab sohasiga o‘z umrini baxshida qilsa arziydi. 
Modomiki, inson teatr deb atalmish bu sehrli va sirli olam bo‘sag‘asiga qadam 
qo‘yar ekan, o‘zida mavjud barcha illatlarni tashqarida qoldirib, ichkariga kirishi 
kerak. Vaxtangovning ta’biricha, aktyorning ichki va tashqi holatidan teatrga 
aloqasi bo‘lmagan sifatlarni topa olmaslik kerak. Chunki aktyordagi barcha insoniy 
hislatlarga o‘rganish kerak. Ya’ni tarbiyachi, o‘zining kuchli irodasi, emotsional 
ta’siri ostida, har bir talabadan ijodiy jamoa tuza bilishi lozim. O‘z talabalarini bir 
g‘oya, bir maslak yo‘lida ortidan ergashtira bilgan tarbiyachi yetakchi bo‘lgan 
ijodiy jamoa orasida, ana shunday ijodiy muhitda har bir talaba yengil nafas oladi, 
mehr oqibatni, samimiylikni his etadi. Natijada har bir salohiyat egasi o‘z imkoni, 
qobiliyati mahoratini oshirishga, imkoniyatlarini kengaytirishga intiladi. 

---

42
Shu bilan birga, bachkanalik, baxillik, g‘ayrlik, manmansirashlik, 
shuhratparastlik kabi «yovuz dushmanlar»ning har qanday ko‘rinishiga qarshi 
ayovsiz kurash ochish kerak. 
Ustoz teatr rejissori Xo‘jayev, labini to‘rt enlik bo‘yab, yuziga bo‘yoq 
chaplab, labiga sigareta qistirib, bor bisotini ko‘z-ko‘z qilib, hayo va iffat 
ko‘chasidan o‘tmaganlarni o‘z ustaxonasiga yaqinlashtirmagan. Sochini yelkasiga 
tushirib, soqol-mo‘ylabini osiltirib yurgan oliftalarni darsga qo‘ymagan. 
Ming afsuslar bo‘lsinki, so‘nggi yillarda «mustaqillik va demokratiya» 
tushunchalarini hayosizlik, odobsizlik, betga choparlik, manmansirashlik, 
intizomsizlik tushunchalari bilan almashtirib qo‘yayotgan yoshlar soni ortib 
bormoqda. 
Shu o‘rinda shayx Sa’diyning quyidagi baytini keltirishni joiz topdim: