O’zbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi o’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati chirchiq-2020 yil

Eshkak eshishda gidrodinamika elementlari va umumiy mexanika asoslari. Eshkak eshuvchi harakatlarini o’rganish va mukammalashtirishda biz beixtiyor suv muhiti va biomexanik eshish tizimlarini o’zaro ta’siri natijasida yuzaga keluvchi jarayonlarga duch kelamiz.
Bu o’zaro ta’sir tahlili umumiy gidrodinamik qonunlariga asoslanadi:
Suvning fizik xossasi. Suvning va unga tushirilgan jismning xarakati birinchi navbatda uning fizik xossalari: zichligi, yopishqoqligi va bosim ostida siqiluvchanligiga bo’g’liq.
Suvning zichligi – suv massasini uning hajmiga nisbatiga teng. Zichlik ko’rsatgichi asosiy gidrodinamik formulalar qatoriga kiradi va  bilan belgilanadi:

Bu yerda: M – suv massasi, V – hajm.
Suvning yopishqoqligi – suv qatlamlari yoki qismlarining bir-biriga nisbatan harakatlanishida ichki ishqalanish hisobiga qarshilik ko’rsatish xususiyatidir.
Suvning  siqiluvchanligi – jism siqilganda uning hajmi kichrayishi xususiyatidir.
Gidrostatikanining asosiy qonuniyatlari. Butun jahon tortishish qonuniga muvofiq suyuqlikka tushirilgan jismga og’irlik kuchi ta’sir etadi. Arximed qonuniga ko’ra unga qarshi siqib chiqarilgan suyuqlik hajmining og’irligiga teng va itarish kuchi ta’sir etadi.
Jismning suzuvchanlik xususiyati itaruvchi va og’irlik kuchining o’zaro nisbatiga bog’liq. Og’irlik kuchi ortgan hollarda jism salbiy suzuvchanlikka ega bo’ladi va suvga cho’ka boshlaydi. Ijobiy suzuvchanlik holatida jism suv yuzasida qoladi. Qayiqning suzuvchanlik zahirasi uning yuk og’irligi va hajmiga bog’liq. Ikkita bir xil qayiqning qaysi birida og’irroq sportchi bo’lsa, o’sha qayiqning suzuvchanligi kamroq bo’ladi.
Gidrostatik muvozanat kuchlari bir o’q bo’ylab ta’sir ko’rsatgandagina amalga oshadi. Chunki ikkala kuch vertikal yo’nalgan.
Simmetriya o’qi bilan itaruvchi kuch yo’nalishining kesishuv nuqtasi metamarkaz deb nomlanadi. Qachonki metamarkaz sportchining umumiy og’irlik markazidan yuqorida bo’lsa, muvozanat turg’un bo’ladi, pastda joylashgan bo’lsa aksincha, turg’un bo’lmaydi.