O’zbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi o’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati chirchiq-2020 yil

Sportchi vazniga bog’liq bo’lgan energiya sarfi.

Jismoniy yuklama turi	Energiya sarfi, kkal/soat
	60 kg vazn	90 kg vazn
Yurish 3 km/soat tezlikda 5 km/soat tezlikda	175 260	285 425
Voleybol Mo`tadil shiddat Yuqori shiddat	285 490	465 800
Futbol	460	730
Regbi	415	680
Velosport 8 km/soat tezlikda 18 km/soat tezlikda	250 235	410 875
Eshkak eshish	250	410
Tog’ chang’isi	485	790
Skvosh	520	850
Tennis	345	565
Karate, dzyudo, kurash	645	1050
Suzish Brass, 18 m/daq. tezlikda Batterflyay Krol, 18m/daq. tezlikda Chalqancha, 18 m/daq. tezlikda	240 585 240 195	390 955 390 315

Uzoq va og’ir jismoniy yuklanmalar bilan bog’liq bo’lgan sport turlari (alpinizm, 10000 m ga yugurish, shosse bo’ylab velopoyga, eshkak eshish sporti turlari, chang’i poygasi, chanada uchish sporti, marafon, sportcha yurish) ancha ko’p energiya sarflanishi bilan tavsiflanadi: erkaklar uchun sutkasiga 5500-6500 kkal, ayollar uchun 6000 kkal.
Energiyaga bo’lgan ehtiyojni energiya sarflanishiga qarab hisob-kitob yo’li bilan aniqlash. Energiya ehtiyojlarini asosiy almashinuv energiyasi va jismoniy faollik energiyasidan tashkil topgan energiya sarflanishlarini hisoblash yo’li bilan aniqlash mumkin.
Asosiy almashinuv energiyasi
Asosiy almashinuv energiyasini aniqlashda quyidagi formulalardan foydalanish mumkin.
Erkaklar uchun:
E = 66,5 + 13,75 * V + 5* R – 6,7v* VT;
Ayollar uchun:
E = 65,5 + 9,6* V + 1,8* R + 4,7* VT;
Bu erda E – asosiy almashinuv energiyasi, kkal,
V – tana vazni, kg; R – tana uzunligi, sm;
VT – yosh.
Muvozanatlangan ovqatlanishi. Yuqori darajadagi ish qobiliyatini ushlab turish uchun organizmga oziq-ovqatlar faqatgina to’g’ri keluvchi miqdordagina emas, balki o’zlashtirilishi uchun qulay bo’lgan nisbatlarda ham tutishi lozim. Muvozanatlangan ovqatlanishning formulasiga muvofiq oqsil-yog’-uglevodlar nisbati 14-30-56. Muvozanatlangan ovqatlanishining asosiy vazifasi-organizmni zarur miqdordagi energiya va nutrientlar (oziq-ovqatlardagi inson hayot faoliyatini qo’llab-quvvatlab turish uchun zaruriy biologik ahamiyatli elementlari) bilan ta`minlab turishdir.
Tuziladigan ratsion muvozanatlangan bo’lishi uchun energiya va asosiy nutrientlarga bo’lgan miqdoriy va sifatli ehtiyojni aniqlash zarur.