Oʻzbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi oʻzbеkistоn davlat jismоniy tarbiya va sport universiteti ziyamuxamedova sabohat abdullayevna

Parks 
va nemis gigiyenisti 
Maks Pettenkofer
gigiyena 
fanining asoschilari hisoblanadi. Parks 1857-yilda tashqi muhit omillarini fizik-
kimyoviy va bakteriologik tekshirish natijalariga asoslangan gigiyenaga oid asarini 
nashr ettirgan bo‘lsa, Pettenkofer gigiyenaning aniq fanga aylanishiga yo‘l ochgan 
ko‘p yillik laboratoriya-statistik tekshirishlarini o‘tkazdi. Pettenkoferning turar 
joylarni shamollatish (havolantirish) va isitish sohasida olib borgan tekshirishlari 
muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. 
Pettenkoferning zamondoshi va hamkori - fiziolog Foytning ovqatlanish 
fiziologiyasi va gigiyenasi sohasidagi ishlari, ayniqsa qimmatlidir. Pettenkoferning 
izdoshlari Rubner va Flugge havo, tuproq, suv, turar joy va kiyim-kechakka 
sanitariya nuqtayi nazaridan baho berishning gigiyenik me’yorlarini ishlab 
chiqdilar. 
Gigiyena mustaqil ilmiy fan sifatida XIX asrning o‘rtalarida rivojlana 
boshladi. Bunga kapitalizmning rivojlanishi, shaharlar va sanoat korxonalarining 
o‘sishi hamda turli epidemiyalarga qarshi kurashishning zarurligi asosiy zamin 
bo‘ldi. Тabiiy fanlar (fizika, kimyo, fiziologiya, mikrobiologiya) sohasida XIX asr 
o‘rtalarida erishilgan yutuqlar ham gigiyenaning rivojlanish sabablaridan biridir.
Gigiyena kafedrasi ilk bor 1871-yilda Peterburg harbiy meditsina 
akademiyasida tashkil etildi, unga gigiyenaning turli masalalariga oid 90 dan ortiq 
ilmiy asarlar muallifi 
A.P. Dobroslavin 
(1842-1889 y) boshchilik qildi. “Jamoat 
sog‘lig‘ini saqlash kursi”, “Gigiyena”, “Harbiy gigiyena kursi” kitoblari uning 

---

10 
qalamiga mansubdir. A.P. Dobroslavin harbiy gigiyenaga aloqador ko‘pgina 
masalalarni hal qilishda ishtirok etadi. 1882 yilda Moskva universitetida Rossiyada 
gigiyena fanining rivojlanishida juda muhim rol o‘ynagan