Oʻzbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi oʻzbеkistоn davlat jismоniy tarbiya va sport universiteti ziyamuxamedova sabohat abdullayevna

Gippokrat 
(miloddan avvalgi 
460-477-yillar) gigiyena masalalariga bag‘ishlangan: “Sog‘lom turmush ma’romi 
to‘g‘risida”, “Havo, suv va joylar to‘g‘risida” deb nomlangan asarlarida tashqi 
muhitning odam salomatligiga ta’sir qilish omillari hamda shu omillarning 
kasalliklarga nechog‘li aloqadorligi to‘g‘risidagi o‘z kuzatuvlari va nazariy 
mulohazalarini bayon qilgan. Gippokratning “muhit nazariyasi” ni keyinchalik 
Platon, Aristotel va boshqa olim hamda faylasuflar rivojlantirganlar. 
Qadimgi Rimda tog‘ -buloqlaridan har bir kishiga bir kecha-kunduzda 0,5-1 m
3
suv yetkazib beradigan 14 ta yirik va 20 ta mayda vodoprovod mavjud bo’lgan. 
Rimda axlatlarni zararsizlantirish zamonaviy usullarining ibtidosi tashkil etilgan. 
Narsa qo‘shib, masalliqni qalbakilashtirish va buzilgan oziq-ovqatlarni sotish man 
qilingan, binokorlik ishlari ustidan sanitariya nazorati olib borilgan. 
O‘rta asrlar tarixi haddan tashqari katta epidemiyalar va Yevropa aholisining 
qirilishini bir qadar aks ettiradigan tarixdir. O‘rta asrlarda Yevropada chechak, tif, 
gripp epidemiyalari bir-biriga tarqalib turgan. Тanosil kasalliklari, teri va ko‘z 
kasalliklari keng tarqalgan. XVI asrda toun epidemiyasi Yevropa aholisini to‘rtdan 
bir qismining yostig‘ini quritadi. Yangi paydo bo‘lgan burjuaziya sinfi sanoatni 
rivojlantirish, mehnat unumdorligini oshirish va foydani ko‘paytirishdan 
manfaatdor edi. Bunday maqsadga erishishida unga sog‘lom ishchilar kerak 
bo‘lganligi uchun ham u ma’lum sanitariya chora-tadbirlarini amalga oshirishga 

---

9 
majbur bo‘ldi. Ketma-ket sodir bo‘lib turgan epidemiyalar yirik shaharlarda 
sog‘lomlashtirishga oid shoshilinch sanitariya chora-tadbirlarini amalga oshirishni, 
vodoprovod, kanalizatsiya o‘tkazish kabilarni taqozo etdi.
XIX asrning o‘rtalarida biologiya, kimyo va fizika fanlarining gurkirab 
rivojlanishi gigiyena taraqqiyotida ham yangi davrni boshlab berdi. Bakteriologik 
va fizik-kimyoviy tahlil usullari gigiyenaga ham kirib keldi, aholi istiqomat 
qiladigan hudud va uy-joylar sanitariya holatini sog‘lomlashtirish, ovqatlanish 
gigiyenasi, me’yor va talablarni asoslashda qo‘llanila boshlandi. Bu gigiyenadagi 
eksperimental yo‘nalishning ibtidosi bo‘ladi. 
Ingliz olimi