Oʻzbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi oʻzbеkistоn davlat jismоniy tarbiya va sport universiteti ziyamuxamedova sabohat abdullayevna

Jismoniy tarbiya va bolalar gigiyenasi
gigiеna fanni biri qismi hisoblanib,
 
uning maqsadi jismoniy tarbiya va sport bilan shug`ullanuvchilarni turli 
kasalliklardan xoli etish, jismoniy tarbiyaning sog`lomlashtiruvchi samaradorligini 
saqlab qolish va oshirish, jismoniy tarbiya va sport bilan shug`ullanish uchun 
yoqimli sharoit yaratish, aqliy va jismoniy ish qobiliyatini oshirishdan iborat. 
Jismoniy tarbiya va sport bilan shug`ullanuvchilar tanasining tashqi muhit bilan 
o`zaro bog`liqligini o`rganish asosiy maqsadi hisoblanadi.
Jismoniy tarbiya va Bolalar gigiyenasining asosiy vazifasi
jismoniy 
tarbiya va sport bilan shug`ullanuvchilarga ta'sir etadigan noqulay sharoitlarni 
oldini olish uchun chora-tadbirlar ishlab chiqish, shug`ullanuvchilarning 
salomatligini saqlash, jismoniy rivojlanishini oshirib borishdan iborat.
Asosiy Bolalar gigiyenasi vositalariga quyidagilar kiradi.

---

7 
-
Jismoniy mashqlarni shakli va vositalar tartibini shart sharoitlarini yuqori 
darajaga ko`tarish.
-
Mе'yorida ovqatlanish.
-
Jismoniy mashqlarni bajarayotgan vaqtda jismoniy yuklamalarni yoqimli 
darajada mе'yorlash.
-
Chiniqish.
1.2. GIGIYENA FANI VA UNING RIVOJLANISH TARIXI 
Gigiеna fani – tibbiy-biologik fan bo’lib, profilaktik tabobatning asosi 
hisoblanadi. Jismoniy tarbiya va sport gigiеnasi - Yosh sportchilarni salomatligini 
saqlash va ish qobiliyatini oshirish haqidagi fandir. Odam organizmining tashqi 
muhit bilan bog’liqligi, organizmga ijobiy va salbiy ta'sir etuvchi tashqi muhit 
omillarini o’rganuvchi fandir. Umumiy va sport gigiеnasi fanining asosiy maqsadi 
inson salomatligini saqlash, umumiy va shaxsiy gigiеna qoidalariga rioya qilish, 
ratsional kun tartibi va ovqatlanishni to’g’ri tashkil etish, yuqumli kasalliklarni 
oldini olishni o’rgatishdan iborat.
Inson organizmining jismonan sog’lom hamda baquvvat bo’lishi, uning turli 
xil kasalliklarga chalinmasligi, uzoq umr ko’rishini ta'minlash va sog’liqni saqlash 
hozirgi kun tibbiyot fani oldidagi dolzarb muammolardan biri hisoblanadi. 
Gigiyena juda qadim-qadim zamonlarda paydo bo’lib asrlar davomida hayot 
tajriba sinovlaridan o’tib, bizgacha еtib kеlgan gigiyenik davolash, har xil 
kasalliklarning oldini olish, sog’lomlashtirish va ish qobiliyatini oshirish, qayta 
tiklash vositasi sifatida azaldan amalda qo’llanilib kеlingan. Gigiyenaga oid 
bilimlar XIX asrning birinchi yarmida tizimga solinib, mustaqil fan holida 
birlashtirildi. Biroq odamlar gigiyena va sanitariyaning ma’lum qonun-qoidalariga 
qadim zamonlarda ham rioya qilishgan. Тarixiy hujjatlar, san’at asarlari va 
arxeologik qazilmalar ma’lumotlari eramizdan ancha ilgariyoq sanitariya 
qonunlarining ba’zi elementlari mavjud bo‘lganligidan hamda ma’lum sanitariya 
chora-tadbirlari amalga oshirib kelinganligidan dalolat beradi. 
Qadimgi hind va xitoy qonunlarida (miloddan avvalgi 3000-4000-yillar) 
ovqatlanish va kundalik rejim, mehnat qilish va dam olish tartibi to‘g‘risida 

---

8 
ko‘rsatmalar bor. Ularda badanni toza tutish zarurligi qayt etilgan, murdalarni 
ko‘mish qoidalari ma’lum qilingan va hokazo. Eramizdan 1500 yil ilgari Misrda 
axlatlarni yo‘qotish va botqoqliklarni quritish ishlari uyushgan holda o‘tkazilgan, 
sug‘orish sistemalari va vodoprovodlar barpo etilgan. 
Qadimgi 
Yunoniston 
va 
Spartada 
yoshlarni 
jismoniy 
jihatdan 
rivojlantirishga katta ahamiyat berilgan, olimpiya sport musobaqalari o‘tkazib 
turilgan. Afinada oqova suvlarini yo‘qotish uchun kanalizatsiya qurilgan. Bu joyda 
uylar qurish va ovqat masalliqlarini sotish ustidan sanitariya nazorati ham tashkil 
etilgan. Yuqumli kasalliklarga qarshi kurashish uchun Qadimgi Yunonistonda 
binolar oltingugurt va xushbo‘y moddalar tutatib dezinfeksiya qilingan. 
Qadimgi Yunonistonning buyuk shifokori