O`zbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi o`zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti jismoniy tarbiya, sport nazariyasi va uslubiyati

Murakkab vosita reaksiyalarining tezligini oshirish.
Murakkab vosita reaksiyalari harakatlar holatining doimiy va to`satdan o`zgarishi (molliy va sport o`yinlari, jang san`atlari va boshqalar) bilan tavsiflangan faoliyat turlarida uchraydi. Jismoniy tarbiya va sportdagi murakkab vosita reaksiyalarining aksariyati "tanlov" reaksiyasidir (bir nechta mumkin bo`lgan harakatlardan bir zumda, bu vaziyatga mos keladigan) va harakatlanuvchi ob`ektga reaksiyadir.
Murakkab vosita reaksiyalarining tezligini oshirish yaxlit vosita holatlarini o`rganish va o`qitishda modellashtirish va musobaqalarda muntazam ishtirok etish bilan bog`liq. Biroq, buning natijasida murakkab reaksiyani yaxshilashga to`liq tanlab yo`naltirilgan ta`sirni ta`minlash mumkin emas. Buning uchun maxsus tayyorgarlik mashqlaridan foydalanish kerak, unda ma`lum bir vosita faoliyatida murakkab reaksiyalarning tezligi namoyon bo`lishining alohida shakllari va shartlari modellashtiriladi. Shu bilan birga, reaksiya vaqtini qisqartirishga yordam beruvchi maxsus sharoitlar yaratilmoqda.
Harakatlanuvchi ob`ektga reaksiya tezligini oshirishda reaksiyaning dastlabki komponentining vaqtini qisqartirishga alohida e`tibor beriladi – ob`ektni (masalan, to`pni) ko`rish sohasida topish va aniqlash. Ushbu komponent, ob`ekt to`satdan paydo bo`lganda va yuqori tezlikda harakat qilganda, murakkab vosita reaksiyasining butun vaqtining katta qismini tashkil etadi-odatda yarmidan ko`pi. Uni kamaytirish uchun ikki asosiy yo`l bor:
1) O`z ichiga oldindan sifatini tarbiyalash va huzurida ob`ekt "ushlab" (masalan, bir lahza shug`ullanuvchi ko`rish sohasida to`pni ozod emas, balki, u, albatta, butun boshlang`ich bosqichida kamayadi vaqt), shuningdek sifati oldindan imkon ob`ekt harakatlarini ta`minlash uchun;
2) Tashqi omillarning tezligini rag`batlantiradigan o`zgaruvchan hajmga va murakkab reaksiyaning boshqa tarkibiy qismlariga tezkorlik talablarini oshirishga qaratilgan. Tanlov reaksiyasi vaqti asosan reaksiyaning mumkin bo`lgan variantlariga bog`liq bo`lib, ulardan faqat bittasi tanlanishi kerak. Buni hisobga olgan holda, tanlov reaksiyasining tezligini oshirishda, birinchi navbatda, ishtirok etuvchilarga raqibning mumkin bo`lgan harakatlari haqida “yashirin sezgi” dan mohirlik bilan foydalanishni o`rgatishadi. Bunday ma`lumotni raqibning pozitsiyasini, yuz ifodalarini, tayyorgarlik harakatlarini, umumiy xulq-atvorini kuzatishdan olish mumkin. Tanlov reaksiyasini takomillashtirish uchun maxsus tayyorgarlik mashqlarini qo`llash, tanlov holatini (muqobillar sonini) ketma-ket murakkablashtiradi, bu esa asta-sekin ma`lum bir tartibda sherikga ruxsat berilgan harakatlar sonini va javoblarning sonini oshiradi. Reaksiya vaqtida yosh, malaka, ishtirokchining holati, signal turi, javob harakatining murakkabligi va rivojlanishi kabi omillar ta`sir ko`rsatadi.