O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа`limi vаzirligi

Mavzu: O`rta asrlar adabiyoti.
Reja: 
1. Qadimgi dunyoning yemirilishi va feodal munosabatlarning yuzaga kelishi.
2. Qahramonlik eposlari. 
3. XII-XIII asrlar Ritsar- Kurtuaz adabiyotining o`ziga xos xususiyatlari. 
Adabiyotlar:
1.Sh.Normatova. Jahon adabiyoti. T., 2008.
 
2.O.Qayumov. Chet el adabiyoti tarixi. T., 1996. 
3.F.Sulaymonova. “Sharq va G`arb”. T., 1997. 
89

---

Aim.uz
Feodalizm   negizida shakllangan o`rta asrlar adabiyoti antik, quldorlik jamiyatini
o`z ichiga oladi. Bu davr IV-V asrlar mobaynida  shaharlar o`z qiyofasini yo`qotib savdo-
sotiq,   shaharlar   o`z   qiyofasini   yo`qotgan   bir   davrda   paydo   bo`ldi.   Feodalizm   ushbu
asrlardan  paydo bo`lib,  XI-XV asrlarda o`zining yuqori bosqichiga ko`tariladi. XVI-XVII
asrlarda  inqirozga   uchraydi. Ana   shu   davrda  Italiya,   Galya,   Ispaniya  lotin   tilini   qabul
qiladi. Kelt qabilalarining  ko`pchiligi xristiyanlik lotin tili rim madaniyati ta’siriga bo`y
sundiriladi. O`rta asrlar adabiyotining shakllanishida xalq og`zaki ijodi, antik san’at va
xristiyan dini  katta ta’sir ko`rsatadi. Bu davrda antik adabiyotining ulug` shoirlari Ovidiy
Nazon asarlari katta ahamiyat kasb etadi. A.Makidonskiy haqidagi ertaklar, V.Maronning
“Eneida” poemasi  “Ritsar” roman va qissalari paydo bo`ldi. 
O`rta  asrlar adabiyoti  X asrni  o`z ichiga oladi. Bunda qabila tuzumining inqirozi
va feodalizmning barpo bo`lishi davri adabiyoti, rivojlangan  feodalizm  davri adabiyotini
o`z ichiga oladi. Feodalizm taraqqiy etgan davri XI-XV asrlarda uch turdagi badiiy ijodi
xalq adabiyoti, klerikal va feodal ritsar adabiyoti   mavjud edi. O`rta asrlar adabiyotida
adabiy meros va arxitiktura sohasida noyob yodgorliklarni bizga hadya etdi. Bu davrni
adabiyotshunoslar buyuk progressiv o`zgarish davri deb aytdilar. J.Bokkachcho, F.Rable,
V.Shekspir va M.Servantes kabi  ijod ahli yetishib chiqdi.      
Bu davrda Fransuz adabiyotida jangovor yurish, maishiy hayot, diniy urf-odat va
vatanparvarlik   haqidagi     qo`shiqlar   yaratila   boshlandi.   Bu   asarlarda   ishtirok   etuvchi
qahramonlar mard-jasur, saxiy va odamlarga yordam beradigan kishilardir. Ana shunday
qahramonlik eposining yuksak namunasi sanalgan asarlardan biri “Roland haqida qo`shiq”
deb nomlanadi.   Qo`shiqda   franklar qiroli   Karlning mavr-saratsinlar bilan olib borgan
jangi   tasvirlanadi. Xalq dushmanlar tomonidan o`ldirilgan Roland uchun  qasd oladilar.
Ispan mavrlarining bu jangda Karlning Pireney tog`laridan   o`tib, ko`p yerlarni ishg`ol
qilganligi   tasvirlangan.   Qo`shiqda   Roland   Oliver,   Karlning     betimsol   kuchli   ekanligi
tasvirlangan.          
Qirolning   vassallari-katta   yer   egalari   graf,   gersok   va   boshqalar   o`zlari   mustaqil
hukmronlik   qila   boshladilar.  Provans   feodal   hukmronlar   dunyoviy   ritsar   madaniyatini
yuzaga   keltiradilar.  Bu   adabiyot   saroyga   xos   kurtuazcha   nafislik,   xonimlarga   nisbatan
odob tovoziy xushmuomila qilishni talab etgan. Ayollarga bunday munosabat   provans
shoirlari   trubadurlar   ijodida     katta   o`rin   tutgan.   Trubadur   qo`shiqlari   yaratgan   janrlar
kansona – sevgi qo`shig`i, sirventa   asosan   xarakteridagi   qo`shiqlarda tensona sevgi,
adabiy falsafiy mavzulardagi she’riy dialoglardan iborat bo`lgan.