O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

lean production
» tamoyillariga, 
additiv, nano- va bio texnologiyalarga asoslangan ishlab chiqarishlarning ko‘proq 
ta’siri ostida amalga oshirila boshlaydi. Mos ravishda, boshqaruv qarorlari ishlab 
chiqish va qabul qilish uchun talab qilinadigan axborot hajmi yana ham ortadi, 
tovarlar va hizmatlar ishlab chiqarish bo‘yicha boshqaruv tuzilmasi qayta 

---

68 
formatlanadi, aholi va biznesning davlat organlari bilan o‘zaro aloqalari tizimida 
katta o‘zgarishlar ro‘y beradi. Bunda ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishning ijobiy 
yo‘nalishiga o‘tish bosqichidagi asosiy omillar quyidagilar hisoblanadi: 

elektron hukumat konsepsiyasini amalga oshirish; 

transport, uy-joy kommunal hizmatlarini va boshqalarni kompleks 
axborotlashtirishga asoslanadigan «
raqamli shahar
» g‘oyasini hayotga 
tadbiq etish; 

yangi texnologik avlod tovarlarining bozorda ommaviy ravishda paydo 
bo‘lishi (
masalan, robotlar, 3D-printerlar, haydovchisiz avtomobillar 
ishlab chiqarish va boshqalar
); 

3D-printerlarning 
ishlab chiqarishdava uy ho’jaligida qo‘llash 
ko’lamining ortishi; 

«
aqlli
» va o‘ta ekologik uy-joylar qurish g‘oyasini amalga oshirish, bu 
katta hajmdagi yangi pardozlash va qurilish materiallari talab qiladi; 

organizmni yoshartirish va davolash bilan bog‘liq innovatsion tibbiy dori-
darmonlarga talabning o‘sishi; 

turli xildagi muqobil va erkin bandlik shakllari, jumladan, autsorsing 
tarqalishi (
buxgalteriya hizmatlari, dasturlash, tarjima, banking 
hizmatlari, erkin ijodiy faoliyat va boshqalar
); 

potensial ish beruvchi tomonidan turli buyurtmalar joylashtiladigan ko‘p 
sonli professional tarmoqlarning yaratilishi. 
Sanab o‘tilgan omillar mahsulot va elektron hizmat yig‘indisi sifatida ko‘rib 
chiqilishi mumkin bo‘lgan raqamli iqtisodiyot platformalarini qo‘llash yo‘li bilan 
boshqaruv va ishlab chiqarishdagi harajatlarni qisqartirish bilan bog‘liqdir.Gap 
birinchi navbatda, hizmatlar buyurtmasi, resurslardan birgalikda foydalanish, 
kontragentlar tanlab olish, elektron savdo, to‘lovlar va shu kabi platformalar 
haqida boradi. Texnologik jihatdan raqamli iqtisodiyot yuridik va jismoniy 
shaxslarning birgalikdagi faoliyati bo‘yicha o‘zaro aloqa qilishi mumkin bo‘lgan 
muhitni ifodalaydi. Hizmatlar sohasida raqamli texnologiyalarkatta hajmdagi 
operatsiyalar bilan namunaviy vazifalarni arzon, qulay va vositachilarsiz bajarishga 

---

69 
qodir bo‘lib, bunga 
Uber
taksi buyurtmasi (
biznesni «uberizatsiya» qilish
), 
elektron savdo, internet-banking va boshqalar misol bo‘lishi mumkin. 
Iqtisodiyotning ko‘plab sohalarida daromadlilik darajasini oshirish uchun 
vositachilarni avtomatik tarmoq servislari (
yetarli darajada yaxshi ishlayotgan sayt 
yoki mobil ilova
) bilan almashtirish mumkin. Biznesni bunday tashkil qilish hizmat 
qiymatini sezilarli ravishda pasaytirishga imkon berishdan tashqari, to‘liqsiz 
bandlik va yakka tartibda ishlab chiqarishning turli shakllari roli ustunlik qiladigan 
yangi iqtisodiyot tuzilmasiga olib kelishi mumkin. Kraudfanding va kraudsorsing 
texnologiyalari ham raqamli iqtisodiyot texnologiyalari sifatida ko‘rib chiqilishi 
mumkin. Vositachilarni bartaraf qilish, internetni rivojlantirish va «
aqlli
» 
avtomatlashtirilan servislar yaratish – bular ham qo‘shilgan qiymat olishga 
asoslanadigan iqtisodiyotdan hamkorlik va ne’matlar ayirboshlashga asoslangan 
iqtisodiyotga o’tishdir (
shu jumladan, «shering-economy» ham
). Shu sababli, 
raqobat - o‘zaro manfa’atli kooperatsiya va o‘zaro aloqalarga o‘rin bo‘shatib 
beradi vako‘proq vertikal aloqalarga emas, balki o‘zaro teng munosabatlarga, bir-
birini to‘ldirib turadigan hizmatlar taqdim etishga asoslanadi. Bu yerdan hizmatlar 
elektron savdosi va hajmining ortishi hamda servislar sonining o‘sishi kelib 
chiqadi.Jahon banki mutaxassislarining aniqlashicha, yuqori tezlikdagi internetda 
foydalanuvchilar sonining 10% o‘sishi YIM yillik o‘sishini 0,4% dan 1,4%gacha 
oshirishi mumkin. Davlatlarning YIM dagi ulushi elektron iqtisodiyot vositasida 
yiliga qariyib 20% o‘sishi bunday iqtisodiyotning ahamiyatining tan olinishi 
hisoblanadi, rivojlangan mamlakatlarda bu ko‘rsatkich o‘rtacha yetti foizni tashkil 
qiladi. Bashoratlarga ko‘ra,o‘sish sur’ati saqlanib qolgan holda 10-15 yildan keyin 
bunday iqtisodiyotning jahon YIMdagi ulushi 30-40%ga yetishi mumkin ekan. 
Zamonaviy axborot platformalarini birlashtirish asosida o‘zaro aloqalarni tashkil 
qilishning yangi ijtimoiy modellari iqtisodiy texnologiyalarning