|
Google, FaceBook,
Amazon, Intel
kabi yuqori texnologiyali transmilliy korporatsiyalarga tayanishi
mumkinligi uchun;
firmaning o‘zi uchunhamda mamlakatga naf
keltirish uchun raqamli iqtisodiyotni maqsadga muvofiq ravishda rivojlantirish
mumkin va buning uchun xususiy kompaniyalar zaruriy miqdori bo‘lishi lozim.
Biroq ushbu strategiyada yaqqol kamchiliklar ham bor bo‘lib, ularning
asosiylaridan biri,yetuk raqamli iqtisodiyot shakllantirish jarayonining ancha
uzunligi hisoblanadi. Boshqa norasmiy yetakchi – Xitoy esa ko‘p jihatdan qarama-
65
qarshi strategiyani, raqamli iqtisodiyotni reja asosida rivojlantirish yo’lini tanlagan.
Bu fenomenni yaqindan ko‘rib chiqilganida ma’lum bo‘lishicha, Xitoy e’lon qilgan
strategiya ikkita parallel va bir-biri bilan bog‘liq bo‘lmagan yo‘nalishlardan iborat:
1. Sanoat internetini joriy qilish hisobiga ishlab chiqarishni raqamlashtirish;
2.Sotuv bozorini yanada kengaytirish uchun Internet imkoniyatlaridan
foydalanish.
Tanlab olingan strategiya quyidagi to’rt asosiy tarkibiy qismni ko‘zda tutadi:
Logistika va ishlab chiqarishi total raqamlashtirish;
Raqamli iqtisodiyot uchun normativ-huquqiy baza ishlab chiqish;
Boshqaruv tizimlarini raqamlashtirish, raqamliplatformalar yaratish;
Raqamli platformalar va ekotizimlarni umumiy makonga optimal ravishda
integratsiyaqilish.
Raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish boshqa mamlakatlar kabi, O‘zbekiston
uchun ham uning dunyo miqyosidagi raqobatbardoshligini belgilab beradigan
strategik ahamiyatga molik masalalardan biri hisoblanadi.Shuni hamtan olish
kerakki, O‘zbekistonga bugungi kunda maqbul keladigan tadbir qisqa davrda –
birinchi navbatda, texnologik ortda qolishdan qutulishdir. Hosirda esa
mamlakatimizda zarur miqdordagi iqtisodiyot sub’ektlari yo‘qligi tufayli yetuk va
to’laqonli raqamli iqtisodiyotni o‘z-o‘zidan shakllantirish uchun shart-sharoitlar
yo‘q. Bu esa davlatimizga raqamli iqtisodiyotning rivojlanishini uchun shart-
sharoitlar yaratish, uni eng kerakli sohalarga yo’naltirish va bu jarayonni imkoniyat
darajasida rag‘batlantirish zarurligi demakdir.
Milliy iqtisodiyotning yana bir muhim ajralib turadigan jihati shundaki,
YIMning asosiy qismi davlat korporatsiyalari (
yoki davlat ishtiroki ulushi katta
bo‘lgan kompaniyalar
) tomonidan yaratiladi. Ishlab chiqarishning ko‘plab
tarmoqlarida davlat ishtirokidagi o‘yinchilar bozorning 80%gacha bo‘lgan qismini
tashkil qilishi mumkin. Bunday sharoitlarda profilli vazirliklar yoki davlat
korporatsiyalari rahbarligi ostida industrial raqamli platformalar yaratish eng
oqilona qadam bo’lib hisoblanadi. Bunday platformalar raqamli iqtisodiyotning tez
rivojlanishi va unga mos keluvchi texnologiyalarning keng tarqalishi uchun zarur
66
infratuzilma bazisini yaratadi. Raqamli iqtisodiyot platformalari tuzishda asosiy
e’tiborni quyidagi yo‘nalishlarga qaratish zarur: transport, telekommunikatsiyalar,
energetika, ma’lumotlarni qayta ishlash, sog’likni saqlash, dori-darmonlar
logistikasi, turizm, tashqi iqtisodiy faoliyat, ko’chmas mulk va ishlab chiqarish.
Aynan shu sohalarning rivojlanishi infratuzilma va texnologik bazis yaratishga
imkon beradi, ularni boshqa sohalarga ko‘chirgan holda O‘zbekiston yetuk raqamli
iqtisodiyotni maksimal darajada tez rivojlantirishi mumkin.Bunday yondashuv
bugungi kunda respublikamiz uchun eng maqsadga muoviq bo‘lib ko‘rinadi, lekin
u ham kamchiliklardan xoli emas, albatta. Mos keluvchi strategiya unga
asoslanishi lozim bo‘lgan raqamli iqtisodiyot konsepsiyasini shakllantiish uchun
taxmin qilingan yo‘l risklarini ham, raqamli iqtisodiyot risklarini ham hisobga
olish lozim.
Ushbu bobga yakun tariqasida shuni alohida aytib o‘tishni istardikki,
rivojlangan mamlakatlar raqamli iqtisodiyotining ko‘plab dasturlari (
AQSH,
Avstriya, Avstraliya, Buyuk Britaniya, Koreyava boshqalar
) asosiy e’tiborni
“
raqamli tibbiyot
” va “
aqlli shahar
” ijtimoiy yo‘nalishlariga qaratgan. Bunday
loyihalarni rivojlantirish yo’nalishi jiddiy iqtisodiy samaraga ega emas, ammo bu
holat bir qator dalillar bilan asoslanishi mumkin:
birinchidan, har qanday keng ko‘lamli rivojlanish dasturi g‘arb turidagi
ochiq jamiyatdajamiyat tomondan ma’qullanishi va qo‘llab-quvvatlanishi lozim.
Shu sababli, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi bunday ijtimoiy loyihalar belgisi
ostida boradi;
ikkinchidan, yirik sanoatlarda raqamli texnologiyalar joriy qilish ertami-
kechmi, o‘z-o‘zidan iqtisodiy maqsadga muvofiqlik tufayli ro‘y beradi. Ijtimoiy
loyihalar esa davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlashga ehtiyoj sezadi (
ya’ni,
maqsadga muvodiq narsalar aqlga muvofiq, aqlga muvofiq narsalar esa maqsadga
muvofiqdir
);
uchinchidan, ko‘pchilik rivojlangan mamlakatlarraqamli iqtisodiyotni
ma’lum bir ko‘rinishda amalga oshirishga imkon beradigan sezilarli texnologik
asoslarga ega bo‘ladi. Keng ko‘lamli ijtimoiy loyihalarni amalga oshirish
67
natijasidako‘p sonli mutaxassis bo‘lmagan foydalanuvchilardan teskari aloqaga ega
bo‘linadi, bu esa foydalanuvchi nuqtai-nazaridan texnologiyalarni takomillashtirish
va ularni aholining keng qatlamlari uchun ochiq qilishga imkon beradi;
to‘rtinchidan, raqamli texnologiyalarni sanoatda joriy qilish (
masalan,
ishlab chiqarishda buyumlar interneti,
3D
-printerlarni ishlab chiqarishga keng
miqyosda joriy qilish kabilar
) ancha tor doiradagi vazifalarni hal qilishi ko‘zda
tutilgan. “
Raqamli tibbiyot
” va “
aqlli shahar
” ijtimoiy loyihalarini amalga oshirish
esa ko‘proq murakkablik va xilma-xillikni talab qiladi hamda bunday loyihalar
keng halq ommasi tomonidan taqdirlanadi. Barcha zamonaviy texnologiyalar
uchun, ayniqsa, boshqaruv tizimi nuqtai-nazaridan shunday ko’rinishdagi
«
ijtimoiystress-test
» zarurdir. Yuqorida aytib o‘tilganfikrlar va g’oyalar tufayli,
ushbu ijtimoiy yo‘nalishlarning ijtimoiy muhit uchun muhimligi bizningcha,
o’quvchiga ancha tushunarli bo’lgandir. Lekin ularning raqamli iqtisodiyot
respublika dasturida qanday o‘ringa ega bo‘lishi lozimligi noaniq bo‘lib
qolaveradi. Ilk pallada, resurslar cheklanganligi sababli, sa’yi-harakatlarni qaysi
yo‘nalishga qaratish zarurligi haqida qaror qabul qilish zarur bo‘lishi ehtimoli
katta, ya’ni, oldimizda ikki yo’l turibdi: ularning biri texnologiyalarni ijtimoiy
moslashtirish bilan shug‘ullanish, ikkinchisi esa mahalliy texnologik asoslarni
ko‘paytirish yo’li.
Halqaro rivojlanish hamjamiyatining bashoratlariga ko‘ra, yaqin yillarda, hozirgi
kunda aksariyat tarmoqlarda yetakchi mamlakatlar yigirmataligidan o‘rin olgan
kompaniyalarning uchdan bir qismiuning e-platformalaridan yangi servislar va
biznes-modellar
yaratish
uchun
foydalanadigan
qayta
qurilgan
«
eski
»
kompaniyalar va yangi da’vogarlar tomonidan jiddiy raqobat his qiladi.Taxmin
qilinishicha, bir necha o’n yillar ichida jahon iqtisodiyoti o‘sishining industrial
bosqichi yakun topadi va uning kelgusi rivoji «
Do'stlaringiz bilan baham: | 
