O’zbekiston respublikasi davlat soliq qo’mitasi

20-Mavzu: Korxonalar va tadbirkorlar fondlarining aylanishi. Ishlab chiqarish harajatlari va foyda.
(2 soat seminar)
Reja:

1. 
   Ishlab chiqarish fondlari va ularning aylanishi
   
2. 
   Ishlab chiqarish harajatlari va ularning turlari.
   
3. 
   Doimiy, o’zgaruvchan, yalpi harajatlar. Tannarx
   
4. 
   Daromad va foyda.
   

Tayanch so’z va iboralar:

Ishlab chiqarish jarayoni, doimiy, o’zgaruvchan, umumiy xarajatlar, aylanma fondlar, asosiy fondlar, undagi mavjud bo’ladigan xarajatlar, korxona foydasi, rentabelligi.

Korxonaning asosiy fondlari deb fondlarning shunday qismiga aytiladiki, ular o’zlarining qiymatini yangi mahsulotga asta-sekin, yemirilishga qarab o’tkazib boradi. Bunda ular o’zining natural (buyum) shaklini saqlab qo’adi. Bularga bino va inshootlar, mashina, mexanizmlar, asbob-uskunalar, transport va aloqa vositalari kabilar kiradi. Asosiy fondlar korxona iqtisodiy saloxiyatining juda muxim ko’rsatkichidir. Albatta, ilmiy texnika taraqqiyoti tufayli korxonaning asosiy fondlari yangilanib, takomillashib boradi. Korxonaning asosiy fondlar bilan qanchalik ta’minlanganligi mexnatning fondlar bilan qurollanishi ko’rsatkichi orqali ifodalanadi. Fondlar samaradorligi esa fond qaytimi ko’rsatkichida ifodalanadi. Bu ko’rsatkichni quyidagicha ifodalash mumkin:

Fk=M/AF

Bu yerda, Fk — asosiy fondlar qaytimi,

M — mahsulot hajmi,
Af — asosiy fondlar qiymati.
Korxonaning aylanma fondi deb shunday fondlarga aytiladiki, ular faqat bir doiraviy aylanishda ishtirok etadi, o’zining qiymatini tovarga bir yo’la o’tkazadi va o’zining natural (buyum) shaklini saqlab qolmaydi. Bu fondlarga xom-ashyoollar, yordamchi materiallar, energiya, tugallanmagan ishlab chiqarish, qishloq xo’jaligida yem-xashak, boquvdagi xayvonlar, mevazorlar hamda ish xaq fondi kiradi. Sanoatda aylanma fondlarning salmog’i ancha yuqori bo’lib, taxminan fondlar tarkibida 80 foiz ulushni tashkil etadi.