O’zbekiston respublikasi davlat soliq qo’mitasi

3gr oltin=40 kg bug’doy; 2ta bolta=3gr oltin
Qiymatning pul shakli tovar ishlab chiqarish va ayirboshlash munosabatlari o’zi-ga xos taraqqiyoti maxsulidir. Tarixan qiymatning pul shaklini qimmatbaxo metall-oltin amalga oshirdi. (Ayrim joylarda kumush xam oltin kabi ana shunday xususiyatga ega bo’ldi, ba’zi joylarda kumush oltin bilan yonma-yon umumiy ekvivalent shaklida ishtirok etdi.)
Qiymatning pul shakli paydo bo’lishi pulning kelib chiqishidir. Bu iqtisodiy taraqqiyotda katta xodisadir. U Tovar-pul munosabatlari rivojida juda muxim rol uynaydi. U Tovar-pul munosabatlarining ayrim ziddiyatlarini xal qildi va ayni vaqtda kuchaytirdi va murakkablashtirdi.
Pul barcha tovarlar uchun umumiy ekvivalent bo’lib, barcha tovarlar pulga nisbatan oddiy tovar mavzuiga ega bo’ladilar.
Tovarlar pul bilan bo’lgan munosabatlar u orqali o’zlarining qiymatini ifoda etadi va o‘z baxolariga ega bo’ladi. Pul munosabatining ikkinchi tomonidan iste’mol qiymati sifatida namoyon bo’lib xoxlagan sharoitda, xoxlagan tovarning iste’mol qiymatini ifodalaydi. Pul (oltin) xaqiqatda aloxida va faqat o’ziga xos iste’mol qiyma-tiga ega bo’lib pul ko’rinishida aloxida maxsus ideal umumiy qiymat bilan farq qiladi. Unda oltinning iste’mol qiymati qiymatning moddiy ifoda etuvchisigina bo’lmay , bal-ki o’zaro munosabatdir, iqtisodiy kategoriyadir. Bu shakl pulning ayriboshlash jara-yonida boshqa tovarlarga ta’sir etishdagi o’ziga xos xususiyatdandir.
Pul ijtimoiy mexnat va qiymatni gavdalantiradi. Bunda mexnat qaysi soxaga sarflangani va qiymat qaerda yaratilganligi farqsizdir. Pulga xoxlagan iste’mol qiymati-ni olish mumkin. Demak, tovarlarning ideal sharoitdagi pul shakli va ideal sharoitdagi pulning umumiy iste’mol qiymati ikkalasi bir munosabat momentlaridir. Pulning o’zi tovardir. Tovarlarning tovaridir, kishi orzu qilgan sharoitda xoxlagan tovarga aylana oladigan tovardir.
Pulning moxiyati uning vazifalarda yanada yaqqol namoyon bo’ladi. Pulning dastlabki va asosiy vazifasi qiymat o’lchovi bo’lishidir. Pul barcha tovarlarda bo’lgan qiymatning o’lchovi bo’ladi, ya’ni insonning tovarni yaratish uchun sarf bo’lgan obstrakt mexnatini aniqlaydi. Pul xam umumiy ekvivalent tovar bo’lib, o’zi xam qiymatga egadir. Pul xam barcha tovarlar singari inson mexnatining natijasidir. Tovar-ning pulda ifodalangan qiymati uning baxosidir. Tovarning baxosi talab va taklifga qarab o’zgaradi. Agar talab bilan taklif bir-biriga muvofiq kelsa, tovarning baxosi uning qiymatiga mos bo’ladi. Talab bilan taklif bir-biriga muvofiq kelmasa tovarning baxosi bilan qiymati bir-biriga teng bo’lmaydi. Baxo qiymatdan yuqori yoki past bo’ladi.
Pul qiymat o’lchovi sifatida o’z vazifasini ideal ravishda amalga oshiradi. Tovarlarni baxolash uchun bu tovarlar baxolariga teng miqdorda naqd pul bo’lishi shart emas.
Tovarlarning baxosi oltinning ma’lum miqdorida aniqlanadi. Davlat tomonidan mamlakat pul birligida o’rnatilgan oltin miqdori baxolar masshtabi deyiladi. Xar bir mamlakat o’zining pul birligiga ega. Masalan AQSHda dollar, Angliyada funt-sterling, O’zbekistonda so’m va xk.