O`zbekiston respublikasi davlat soliq qo`mitasi soliq akademiyasi

Xulosa

Davlatning ikkita ideal xilini taqqoslashga yakun yasaymiz:

	Shartnomaviy	Ekspluatatorlik
Maqsadi	Jamiyat a’zolarining umumiy daromadi (YaIM)ni ko`paytirish, transaksiya xarajatlarini pasaytirish	Davlat apparatini nazorat qiluvchi guruhning rentasini (soliq tushumlarini) ko`paytirish
Vazifalari (funksiyalari)	Shaxslar o`rtasidagi qator bitimlarda kafillik, mulkchilik huquqlarini	Kafil roli bilan chegaralanmagan holda iqtisodiy va ijtimoiy o`zaro

	tafsirlash va himoya qilish	hamkorlikka faol aralashish
Vositalar (majbur qilish monopoliyasidan foydalanish)	Ijtimoiy shartnoma va konstitutsiyaviy doiralar bilan chegaralangan	Davlatni nazorat qiluvchi guruhning siyosiy irodasiga bog`liq
«Prinsipal-agent» muammosini hal etish mexanizmlari	Prinsipal – fuqaro: demokratik nazorat mexanizmlari, konstitutsiyaviy doiralarning mavjudligi, muqobil variantlarning mavjudligi. Prinsipal – davlat: qonunga ixtiyoriy bo`ysunish me’yorlarini yoyish	Prinsipal – fuqaro: mavjud emas. Prinsipal – davlat: majbur qilish va kuch ishlatishdan foydalanish, har tomonlama nazoratni amalga oshirishga urinish
Byudjet cheklovlari	Qat’iy, byudjetni tasdiqlashning demokratik tartiboti bilan cheklangan	Yumshoq
Daromadlarning asosiy moddalari	Birinchi navbatda «bozor» soliqlaridan tushumlar	Musodara soliqlari va soliqdan tashqari tushumlar
Xarajatlarning asosiy bandlari	Adliya, huquqni muhofaza qilish faoliyati	Mudofaa, davlat boshqaruvi, huquqni muhofaza qilish faoliyati
Byudjet taqchilligini qoplashning asosiy usullari	Tashqi bozordagi qarzlar	MBning hukumatga qarzlari, ichki bozordagi qarzlar, musodara solig`ining turi sifatida majburiyatlarni bajarishdan bosh tortish ham mumkin