|
O`zbekiston Respublikasi
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti
Iqtisodiyot
fakulteti
Ek-92
talabasi
Institutsional iqtisodiyot
fanidan oraliq nazorat
Tayyorladi
: Xayrullayev S.
Tekshirdi
: Ulashev A.
1-Topshiriq. Soliq yuki asosan yuridik shaxslarning yelkasiga tushishi qaysi
model uchun xos?
Shartnomaviy davlatning qisqacha ta’rifi shunday bo`ladi: bu – faqat unga
fuqarolar tomonidan topshirilgan huquqlar doirasida va ularning manfaatlari
yo`lida kuch ishlatish monopoliyasidan foydalanuvchi davlat, fuqarolar esa
soliqlarni to`lashga majburiyat deb emas, balki o`z zimmasiga ixtiyoriy ravishda
olingan majburiyat sifatida qaraydi. Boshqacha aytganda, davlatning roli ularda
mulkchilik huquqlarini himoya qilishni davlat ixtiyoriga topshirish qulay
bo`ladigan bitimlar doirasi bo`yicha kafil roli bilan chegaralanadi.
Shartnomaviy davlatdan farqli o`laroq ekspluatatorlik davlati o`z daromadini
(soliq tushumlarini), aniqrog`i, - davlat apparatini nazorat qiluvchi guruhning
daromadini oshirish uchun majbur qilish monopoliyasidan foydalanadi.
Ekspluatatorlik davlatining mulkchilik huquqlarini tafsirlash va himoya qilishdagi
asosiy maqsadi «mulkning boshqaruvchi rentasini oshiruvchi tarkibiga»
erishishdan iborat, hatto agar bunga umuman jamiyat farovonligiga ziyon yetkazib
erishilsada.
Ekspluatatorlik davlati faoliyatidan ko`riladigan zararni faqat og`ir soliqlar
(nohaq yig`imlar) va mulkchilik huquqlarini taqsimlash muntazam va oldindan
aytib bo`ladigan xususiyatga ega bo`lgan taqdirda qisqartirish mumkin.
Shuning uchun mening fikrimcha , soliq yukining asosan yuridik shaxslarning
yelkasiga tushishi ikala modeldan biriga 100% to’g’ri keladi deb aytib bo’lmaydi.
Soliq yukining asosiy qismi yuridik shaxslar tomonidan to'lanishi ekspluatator
davlatga emasligini ko’rib chiqadiga bo’lsak, hukumat tomonidan olinadigan
soliqlarning salmoqli qismini yuridik shaxslar, masalan, korporatsiyalar va
korxonalar to‘lashi ko‘pgina mamlakatlarda odatiy holdir. Buning sababi shundaki,
yuridik shaxslar ko'pincha jismoniy shaxslarga qaraganda ko'proq daromad va
foydaga ega bo'lib, ularga turli xil soliq stavkalari va qoidalari qo'llaniladi va
bunda soliq tizimini jamiyatning kam imtiyozli a'zolari hisobidan badavlat va
kuchlilarga foyda keltiradigan tarzda ishlab chiqilmagan.
Soliq yuki asosan yuridik shaxslar yelkasiga tushishi davlatning
shartnomaviy modeli uchun xos emasligini ko’rib chiqadigan bo’lsak, davlatning
shartnomaviy modeli hukumat va fuqarolar ijtimoiy shartnoma tuzadi, bunda
davlat fuqarolar tomonidan toʻlanadigan soliqlar evaziga muayyan xizmatlar va
himoyalarni taqdim etadi, degan gʻoyaga asoslanadi. Ushbu modelda soliq yuki
odatda jismoniy va yuridik shaxslar o'rtasida ularning daromadlari, boyligi va
iste'moliga qarab taqsimlanadi. Ushbu modelning maqsadi har bir kishi o'ziga
tegishli soliq ulushini to'lashini ta'minlash orqali ijtimoiy adolat va tenglikni
ta'minlashdan iborat.
Qisqacha qilib aytganda soliq yuki teng taqsimlanmayapti, lekin
majburlash yo’q va qaysidir ma’noda hammasi adolatlidek tuyuladi.
2-Topshiriq. Tashkilot ichki muhitining mohiyati va mazmuni.
Tayanch
iboralar:
vaziyat, ichkiomil, maqsad, vazifa, texnologiya.
Tashkilotning ichki muhiti deganda tashkilotning o'zida mavjud bo'lgan
shart-sharoitlar, omillar va resurslar tushuniladi. U tashkilot faoliyati va faoliyatini
shakllantiradigan odamlar, jarayonlar, tizimlar va madaniyatni o'zichigaoladi. Ichki
muhitning tabiati va mazmuni tashkilotning maqsad va vazifalariga erishish
qobiliyatiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Tashkilot ichidagi vaziyatga tashkilotning tuzilishi, rahbariyati va
madaniyati kabi turli xil ichki omillar ta'sir ko'rsatadi. Ushbu omillar tashkilotning
tashqi muhitdagi o'zgarishlarga moslashish va o'zmaqsadlariga erishish
qobiliyatiga ta'sir qilishi mumkin.
Tashkilotning maqsadi uning mavjudligi sababi bo'lib, u tashkilot faoliyatiga
yo'nalish va e'tiborni beradi. Maqsad tashkilotning missiyasi va qarashlariga mos
kelishi kerak va u qarorlar qabul qilish va resurslarni taqsimlashda rahbarlik qilishi
kerak.
Tashkilotning vazifasi o'z maqsadlariga erishish uchun zarur bo'lgan aniq
faoliyat va majburiyatlarn ianglatadi. Vazifalar aniq belgilanishi va tashkilotning
barcha a'zolariga yetkazilishi va ular tashkilotning maqsadi va strategiyasiga mos
kelishi kerak.
Tashkilot tomonidan qo'llaniladigan texnologiya uning faoliyati va
ishlashiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin. Texnologiya tashkilot ehtiyojlariga
mosbo'lishi va uning maqsad va vazifalarini qo'llab-quvvatlash uchun samarali
ishlatilishi kerak.
Umuman olganda, tashkilotning ichki muhitining tabiati va mazmuni uning
maqsad va vazifalariga erishish qobiliyatiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Tashkilotlar o'zlarining uzoq muddatli muvaffaqiyatlarini ta'minlash uchun
o'zlarining ichki muhitini samarali tushunishlari va boshqarishlari muhimdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
