O‘zbekiston respublikasi axborot texn ologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al -xorazmiy nomidagi toshkent axborot texn ologiyalari universiteti “Axborot texnologiyalari” kafedrasi H

Mantiq qonunlari
Qonun predmet va hodisalare o’rtasidagi obektiv, muxim, zaruriy, takrorlanuvchi, nisbatan o’zgarmas bog’lanishlardir. Hamma tabiy va ihjtimoiy hodisalar va boshqa hodisalar malum qonunlar asosida mavjud bo’ladi va o’zgaradi.
Mantiqiy tafakur qonunlari, tafakur formalari kabi umuminsoniydir. Tafakkur qonunlari ob’ektiv voqealarni inson miyasida uzoq vaqt davomida aks etirishi natijasida vujudga kelgan xanda shakillanga. Tafakkur qonunlari amal qilish to’g’iri, tushunarli, aniq, izchil, ziddiatsiz asoslangan fikir yuritish demakdir. Mantiq qonunlari quyidagi turlarga bo’lnadi
^m Ayniyat qonuni.
^ш Ziddiyat qonuni.
^ш Mustasno qonuni.
Ayniyat qonuni. Ob’ekt voqeadagi pretmed va hodisaning doimo o’zgarib turishiga qaramay, ularda nisbiy barqarorlik mavjud, u o’z ifodasini ayniyat qonunida topadi. Masalan bizga tanish insonni biroz vaqt o’tgandan so’ng ko’rsag ham uni tanib olamiz. Ayniyat qonuni fikirlash jarayonida fikirning aniqligi, muayyan ekanligini ifodalaydi.
Ziddiyat qonuni. Kishilar o’z faoliyatida predmet va hodisalar bir vaqitda, bir sharoitda biror hususiyatga ega bo’lishi, ham ega bo’lmasligi mumkin emasligini bilganlar.Bu hodisa bilimlarimizda ziddiyat qonuni sifatida shakillanib qolgan. Ziddiyat qonunini quyidagicha ifodalash mumkun: ayni bir predmet YOKI hodisa haqida aytaylik ikki zid fikir bir vaqitda bir nisbatda chin bo’lishi mumkin emas. Bu qonun <<A ham V, ham V esa bo’la olmaydi >> formulasi orqali beriladi.
Mustasno qonuni. Ziddiyat qonuni bilan uzviy bog’liq bo’lib u ikki o’zaro zid fikirning munosabatini bildiradi. Bilish jarayonida biz, fikrimizda obektiv olamdagi predmet va xodisaning ayni bir vaqtda mavjud emasligini, ularga biror xususiyatga xos emasligini aks ettiramiz. Bu qonun quyidagicha ifodalanadi- ayni bir predmet YOKI xodisa haqida bir - birini inkor etuvchi ikki zid fikr ayni bir muxokama doirasida ayni bir vaqtda, ayni bir nisbatda xato bolishi mumkin emas, ularning biri albatta xato boladi, uchinchi xolatning bolishi mumkin emas. Uchinchisi mustasino qonuni << AV YOKI V emasdr >> formulasi orqali beriladi.