MA`LUMOT UZATISH TARMOQLARINI AXBOROT XAVFSIZLIGINI TA`MINLASH TAMOYILLARI......... 33 O`zaro ochiq tizimlarning etalon modelini xavfsizlik arxitekturasi axborot xavfsizligining xizmatlari va
mexanizmlari...................................................................................... 33
Axborot xavfsizligini dasturiy – texnikaviy vositalarining tuzilishi.............................................................................................. 39
2.3. Tarmoqlar oraligi ekranlari........................................................... 41
Xulosa ……………………………………………............................. 45
MA`LUMOT UZATISHDA QO`LLANILADIGAN TARMOQLARARO EKRAN TAXLILI.......................................46
Tarmoqlararo ekranlarning ishlash xususiyatlari......................... 46
Tarmoqlararo ekranlarning asosiy komponentlari...................... 56
Tarmoqlararo ekranlar asosidagi tarmoq ximoyasining sxemalari............................................................................................. 68
Xulosa ……………………………………………............................. 79
4. XAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI......................................... 80
UMUMIY XULOSA........................................................................ 90
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.......................................... 91
ILOVA................................................................................................ 92
KIRISH
Axborot juda qadriyatli yoki o`ta muhim bo`lganligi sababli bunday axborotni saqlaydigan, qayta ishlaydigan yoki uzatadigan komp`yuter tizimlariga nisbatan turli – tuman yomon niyatli harakatlar mavjuddir. Masalan, buzg`unchi o`zini boshqa foydalanuvchi kabi ko`rsatishga intilishi, aloqa kanalini bildirmasdan eshitib olishi yoki tizim foydalanuvchilari almashayotgan axborotni ushlab olishi va o`zgartirishi mumkin. Zamonaviy komp`yuter tizimlari va tarmoqlari (KT va T), Internetdan yomon niyatli odamlarga muhim maxfiy axborotni o`g`irlash, buzish yoki xalaqitlarga uchratish maqsadida korxona va tashkilotlarning ichki tarmoqlariga kirish uchun ko`plab imkoniyat yaratib beradilar. Shu sababli hozirda insonlarni va jamiyatni informatsion xavfsizlik va axborotni himoya qilishni ta`minlash muammosini kompleks echishni dolzarb ravishda kerakligi paydo bo`lmokda.
Axborot xavfsizligini ta`minlash muammosi Internetning ishlash sharoitlarida muhim ahamiyat kasb etadi. Mutloq ko`pchilik kompaniya va tashkilotlar bugungi kunda o`zlarining lokal tarmoqlarini Internetga, uning resurslari va afzalliklaridan foydalanish uchun ulamoqdalar. Ular Internetni turli maqsadlarda ishlatadilar, bunga elektron pochta bilan almashinish, qiziqib qolgan shaxs va tashkilotlar o`rtasida axborotlarni olish va tarqatish va boshqalar kiradi. Bosh tarmoqqa ulanish katta afzallikga ega, ammo bunda ulanayotgan lokal yoki korporativ tarmoqdagi axborot xavfsizligini ta`minlashda jiddiy muammolar paydo bo`ladi. O`zining idealogiyasidagi ochiqchilik tufayli Internet yomon niyatli odamlarga, muhim va maxfiy axborotni o`g`irlash, xalaqitlarga uchratish va buzish maqsadida korxona va tashkilotlarning ichki tarmoqlariga kirish uchun ko`p imkoniyat yaratib beradi. Axborot juda axamiyatli yoki o`ta muhim bo`lganligi sababli bunday
axborotni saqlayotgan, qayta ishlayotgan yoki uzatayotgan komp`yuter tizimlari va tarmoqlariga nisbatan turli xil yomon niyatli xarakatlar bo`lishi mumkin.
Masalan, buzuvchi odam o`zini tizimning boshqa foydalanuvchisi qilib ko`rsatishga intilishi mumkin, aloqa kanalini bildirmasdan eshitishi yoki tarmoq foydalanuvchilari almashayotgan axborotni ushlab olish va o`zgartirishi mumkin. Tizimning foydalanuvchisi buzg`unchi bo`lishi mumkin, u o`zi xaqiqatda ham uzatilmagan ma`lumotni ular tomonidan olinganligini tasdiqlashga intilishi mumkin. U murojaat qilishi mumkin bo`lmagan axborotga murojaat qilishga ruxsat olish uchun o`zining vakolatlarini kengaytirishga intilishi yoki boshqa foydalanuvchilarning xuquqlarini ruxsat etilmagan holda o`zgartirib tizimni buzishga intilishi mumkin. Shu munosabat bilan, zamonaviy axborotlashgan jamiyatda global va boshqa tarmoqlarning ulkan afzalliklari mavjudligi bilan bir qatorda, ularda axborotni himoya qilish bo`yicha o`ziga xos muammolarni ham echishga to`g`ri keladi. Shuning uchun axborotning maxfiyligi va butunligini ta`minlash bilan bog`liq bo`lgan barcha kerakli ishlarni amalga oshirish uchun samarali vositalarni yaratish va qo`llash juda muhimdir.
Internetni tadbiq qilinishi bilan jinoyatlar ayniqsa keng quloch yoydi. Bu esa qonuniyatlidir, negaki ShK ning faol ishlatilishining birinchi o`n yilligida komp`yuterlarga asosan telefon tarmog`i orqali ulanib olgan xakerlar yoki
«elektron qaroqchilar» asosiy xavf-xatarga ega bo`lgan bo`lsa, unda komp`yuter tizimlarini va tarmoqlarini ommaviy ishlatish davrida axborotning ishonchliligi va butunligini buzishga komp`yuter viruslari dasturlari va Internet global tarmoqi orqali xavf solinmoqda.
Komp`yuterlar, komp`yuter tizimlari va tarmoqlari axborotni saqlash va qayta ishlashni, uni iste`molchilarga taqdim etishni, shu bilan birga eng zamonaviy
axborot texnologiyalarini qo`llashni amalga oshiradigan, axborotni qayta ishlaydigan barcha avtomatlashtirilgan tizimlarning asosi hisoblanadi.
