O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

Parlamentlik monarxiya
mamlakatlari (hozirgi Angliya, Belgiya, Norvegiya, 
Shvetsiya)da qirol shoxlik vazifasini o’tasada, mamlakatni to’la ma’noda boshqarolmaydi. 
Hukumat parlament tomonidan saylovlarda ko’p ovoz olgan muayyan partiyalar 
vakillaridan iborat qilib shakllantiriladi. Eng ko’p deputatlik mandatlariga ega bo’lgan 
partiya rahbari hukumat boshlig’i bo’ladi. Qonun hujjatlari parlament tomonidan qabul 
qilinib, rasman monarx imzolaydi. Shunday qilib, qonun chiqaruvchi, ijroiya va sud 
sohalarida monarx hokimiyati ramziy ma’noga ega. Lekin yuqorida zikr etilganlardan 
monarx faqat sof ramziy shaxsga aylanib qoladi, degan ma’no kelib chiqmaydi. Bu sho’ro 
davriga oid xato bo’lib, u vaqtda monarxiya umri tugab bo’lgan bir narsa sifatida 

---

69 
ro’yxatdan chiqarib yuborilgandi. Agar shunday bo’lsa - ming yillab yashab kelgan 
boshqaruvning bu shakli hozirgacha ba’zilarning e’tiborini tortib kelayotginini qanday 
izohlash mumkin? Chunonchi, 1975 yili Ispaniya xalqi plebistsit (referendum)da 
monarxiyani qaror toptirishga ovoz berdi. SSSR barham topishi bilan ko’pchilik 
respublikalar (Rossiya, Ukraina)da monarxiyaning qayta tiklanishi ehtimoli haqida gaplar 
bo’ldi. Albatta, buni izohlashning qiyin joyi yo’q. Mashaqqatli damlarda, iqtisodiy, ijtimoiy 
va siyosiy hayotda hukm surayotgan beqarorlik sharoitlarida aksariyat odamlar hokimiyat 
tepasiga monarxning - «millat otasi»ning, «millatlar yakdilligi ramzi»ning kelishiga umid 
boglay boshlaydilar. Biroq, bunda faylasuf I.A.Ilinning haqqoniy ta’kidiga ko’ra, monarxiya 
diniy ildizlarga asoslangan boshqaruvning «jonli» shakli bo’ladi, shuning uchun ham 
maxsus ijtimoiy-ruhiy muhitni taqozo etadi. Uni dekret bilan joriy yetish, Yana ham 
muhimrog’i tasodifiy bir shaxsni monarx deb e’lon qilish mumkin emas. 
Respublika (lotincha Respublisa - xalq ishi) - davlat hokimiyati aholi