O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

siyosiy (davlat) hokimiyat, davlat (siyosiy) idora usuli. 
Yana bir jihatni ta’kidlashni istardik. Biz yuqorida davlat shakli uning mazmuni bilan 
uzviy bog’liqligini aytib o’tgandik. Shu fikrni batafsilroq tushuntiramiz. Mazmun davlat 
hokimiyatining kimga tegishliligini, uning sub’yektini (egasini) aniqlash imkonini beradi, 
shuningdek, uni kim amalga oshiradi, degan savolga javob beradi. Zikr etilganlar asosida, 
davlat shaklining 
uch jihati
mavjudligiga ishonch hosil qilamiz. Bular: 
* boshqaruv shakli, ya’ni davlat hokimiyati va boshqaruvni tuzish va tashkil 
yetishning muayyan tartibi; 
* davlat tuzilishi shakli, ya’ni davlatning hududiy tuzilishi, markaziy, mintaqaviy va 
mahalliy hokimiyatlarning o’zaro munosabatlari muayyan tartibi; 
* siyosiy (davlat) idora usuli, ya’ni siyosiy (davlat) hokimiyatni amalga oshirish usul 
va uslublaridir. 
Lekin shuni ta’kidlash joizki, bular hozircha davlat shaklini tushunishga umumiy 
yondashuv, eng ilk tanishuvdir. Uni batafsilroq tushunish uchun davlat shaklini tashkil 
etuvchi 
uchchala jihatni diqqat bilan o’rganish, ularning o’zaro bog’liqligi, o’zaro 
ta’sirini kuzatish hamda nazariy, siyosiy-huquqiy tafakkur yuz yilliklar 

---

66 
davomida davlatni o’rganar ekan, davlat shaklining aynan shunday mazmunini 
nega alohida ajratib ko’rsatganligini 
tushunishga harakat qilish kerak. 
Davlat shaklini bunday tushunish dabdurustdan tarkib topmaganligi va hozir ham 
unga qo’shilmasliklarini qayd etib o’tish joiz deb o’ylaymiz. Uzoq vaqt davomida davlat 
shakli boshqaruv shakli va davlat tuzilishi shaklidan (biz keltirgan tarkibda dastlabki 
ikkitasidan) iborat deb hisoblab kelingandi. Keyinchalik unga siyosiy idora usuli qo’shildi. 
«Davlat shakli
» va 
«siyosiy idora usuli»
o’rtasiga tenglik alomatini qo’yuvchilar ham 
bo’lgandi. Bunga asos ham bor edi. Biroq, buni keyinroq