O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

Fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipi. 
O’zbekiston Respublikasi 
Konstitutsiyasining 18-moddasiga muvofiq, O’zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir 
xil huquq va erkinliklarga ega bo’lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, 
e’tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat’i nazar, qonun oldida tengdirlar. Imtiyozlar faqat 
qonun bilan belgilab qo’yiladi hamda ijtimoiy adolat prinsiplariga mos bo’lishi shart. 
Mazkur prinsip quyidagi jihatlar bilan tavsiflanadi. Birinchidan, davlatda barcha 
fuqarolar teng holat va maqomga egaligi. Davlat o’z qonunlari bilan fuqarolarga bir xildagi 
sharoit va teng imkoniyatlar yaratib beradi. Hamma bir xildagi huquq, va majburiyatlarga 
ega. Biroq, ulardan foydalanish amalda turlicha bo’ladi. Masalan, birov oliy o’quv yurtiga 
kiradi, ikkinchi fuqaro esa bu huquqdan foydalanmaydi. Ikkinchidan, bu prinsip 
umumfuqaroviy huquqlarning tengligida ifodalanadi. Bu huquqlar, avvalo, Konstitutsiyada 
va boshqa qonunlarda mustahkamlanadi. Bular fuqarolarning saylov huquqi va saylanish 
1998, 156-157-bvtlar. 

---

122 
huquqi, mehnat qilish huquqi, bilim olish huquqi, meditsina yordamidan foydalanish 
huquqi, turar joyga, xususiy mulkka ega bo’lish huquqi va hokazolardir. Uchinchidan, bu 
prinsip fuqarolarning qonun oldida birdek mas’ulligida ifodalanadi. Qonunni buzgan har bir 
fuqaro, har bir mansabdor shaxs (shu jumladan, yuridik shaxs) beistisno o’z qilmishi uchun 
javob byerishi shart. 
5) Davlat va shaxsning o’zaro mas’ulligi prinsipi. 
Davlat bilan shaxs bir-birlari 
bilan muayyan huquq va majburiyatlar orqali bog’liq bo’lishlari lozim. Bu demokratik siyosiy 
tizim va adolatli davlat boshqaruvining muhim talablaridan biridir. O’zbekiston 
Respublikasining Konstitutsiyasida ana shu talab o’z ifodasini topgan: «O’zbekiston 
Respublikasi fuqarosi va davlat bir-biriga nisbatan bo’lgan huquqlari va burchlari bilan 
o’zaro bog’liqdirlar. Fuqaroning Konstitutsiya va qonunlarda mustahkamlab qo’yilgan 
huquq va erkinliklari daxlsizdir, ulardan sud qarorisiz mahrum etishga yoki ularni cheklab 
qo’yishga hech kim haqli emas» (19-modda). Ayni vaqtda, davlat idoralari va mansabdor 
shaxslar jamiyat va fuqarolar oldida mas’uldirlar. 
O’z navbatida, fuqarolar Konstitutsiya va qonunlarga qat’iy itoat etishlari, jamiyat 
manfaatlariga muvofiq ish tutishlari, boshqa kishilarning huquqlari, erkinliklari, sha’ni va 
qadr-qimmatini hurmat qilishlari, qonun bilan belgilangan soliqlarni to’lashlari lozim. 
Fuqarolar o’z huquq va erkinliklarini amalga oshirishda boshqa shaxslarning, davlat va 
jamiyatning qonuniy manfaatlari, huquqlari va erkinliklariga putur yetkazmasliklari shart 
(Konstitutsiyaning 20-moddasi). Basharti, bir tomondan, davlat, davlat idoralari va 
mansabdor shaxslar, ik-kinchi tomondan, fuqarolar o’z zimmalaridagi qonuniy 
majburiyatlarini buzsalar, tegishli yuridik javobgarlik kelib chiqadi. Bunday hollarda fuqaro 
davlat oldida, davlat esa (o’z mansabdor shaxslari va idoralari orqali) fuqaro oldida 
qonunda belgilangan majburiyatlarni o’taydi. Mazkur yuridik munosabat hamda aloqadorlik 
huquqiy davlat barpo etishning zaruriy shartidir. Ta’bir joiz bo’lsa, bu yerda gap «davlat 
suvyereniteti» va «shaxs suvyereniteti»ning o’zaro dialektik aloqadorligi, bog’liqligi 
xususida bormoqda. 
Umumiy huquqiy prinsiplar qatoriga, shuningdek, ijtimoiy adolat, teng huquqlilik, 
huquq va majburiyatlar borligi, huquqning ustuvorligi kabilar kiradi.