O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

o’tish davri davlati 
nomini olgan. 
Bundan tashqari, an’anaviy sinfiy yondashuv bir ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyaga 
mansub davlatlar o’rtasidagi jiddiy tafovutlarni izohlab berolmaydi. Chunonchi, hozir-gi 
Janubiy Afrika Respublikasi bilan shu mamlakatning aparteid davridagi davlati o’rtasida 
shubhasiz katta farq bor. Yoki stalinizm davridagi va «qayta qurish» davridagi Sovet 
Ittifoqini oling. Davlat mohiyatining 
ikkinchi jihati - uning umumijtimoiy roli
dan kelib 
chiqilgandagina ularni tushunishga yo’l ochiladi. Shunga qaramay, davlat mohiyatining 
umumijtimoiy jihati, tabiiyki, sinfiy jihat singari hokimiyat munosabatlarida namoyon 
bo’ladi. Bu yerda gap davlatning kimga tegishli ekanligi to’g’risida emas, balki jamiyatning 
amalda davlat hokimiyati o’z qo’lida bo’lgan qismi bilan qolgan aholi, ya’ni shu jamiyat 
a’zolarining katta qismi o’rtasidagi munosabatlar haqida ketyapti. 
Bunday holatlarda hozirgi zamonda fanda keng foydalanilayotgan davlat tasnifi 
qo’llanishi mumkin: ular 
totalitar, avtoritar, liberal va demokratik davlat-lar
ga
bo’linadi (bu yerda, albatta, ko’pgina oraliq shakllar bo’lishi mumkin). 
Liberal davlat
da
 
fuqarolarning huquq va erkinliklari jamiyat hayotining barcha 
sohalarida rasman amal qiladi, davlat ishlarida fuqarolarning rasman ishtiroklariga yo’l 
qo’yiladi. Man etilmagan hamma narsaga ruxsat etiladi. Lekin mavjud davlat va ijtimoiy 
tuzumni o’zgartirishga yo’l qo’yilmaydi. 
Totalitar davlat
da
hamma narsa bir g’oyaga - «davlat - bu hamma narsa, inson 
esa - hech nima» degan g’oyaga bo’ysundirilgan. Butun hokimiyat hukmron elita qo’lida 
bo’lib, boshqalar davlatni boshqarishdan chetlatilgan. 
Avtoritar davlat
da
ham haqiqiy hokimiyat tor elitar doira qo’lida bo’lib, shaxsiy 
manfaatlar davlat manfaatlari yo’lida qurbon qilinadi. Siyosiy jabhada ruxsat etilginidan 
tashqari hamma narsa man etilishi tamoyili amal qiladi.