O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

 
2-§. Huquq prinsiplarining tasnifi 
Huquq prinsiplarini mazmuni, namoyon bo’lish jabhasi va xususiyatlariga qarab turli 
mezonlar asosida tasniflash mumkin. Masalan, huquqning tipi va harakatlanish ko’lamiga 
qarab quldorchilik, feodal, burjua va sotsialistik huquq prinsiplari haqida gapirish mumkin. 
Shuningdek, huquq prinsiplari o’z tabiatiga ko’ra ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, mafkuraviy, 
axloqiy, diniy va maxsus-yuridik turlarga bo’linadi. Huquqshunoslikka oid adabiyotlarda 
umumiy va maxsus, sohaviy va tarmoqlararo prinsiplar to’g’risida fikr- mulohazalar 
mavjud. 
Umumiy huquqiy prinsiplar 
butun huquqiy tizim zaminida turishi bilan 
xaraktyerlanadi. Bu prinsiplar tahlili orqali u yoki bu mamlakat huquqiy tizimining mazmun-
mohiyati, tabiati, o’ziga xos xususiyatlari, harakatlanish sifatlari haqida xulosa chiqarish 
mumkin. Bunday huquqiy prinsiplar qatoriga quyidagilar kiradi: 
1) Huquqni shakllantirish va amalga oshirishda 
demoqratizm prinsipi.
Mazkur prinsip huquqni yaratish sohasida xalqning, bevosita xalq vakillari bo’lmish 
deputatlarning, jamoat birlashmalari va nodavlat tashkilotlar, siyosiy partiyalarning, 
fuqarolarning huquqiy siyosatni shakllantirish va qonunchilikni takomillashtirishda keng 
ishtiroki orqali namoyon bo’ladi. Huquqni amalga oshirish jabhasida demoqratizm tamoyili 
huquqni qo’llovchi va huquqlarini muhofaza qiluvchi idoralarni tashkil etish va faoliyat 
yuritish tartibida, dastavval odil sudlovni amalga oshirish jarayonida, ularning fuqarolarga 
yaqinligida, aholi uchun yuridik yordamning realligi darajasida o’z aksini topadi. 
Xususan, O’zbekistonda avj oldirilayotgan sud-huquqiy islohotning zaminida ham 
demokratik jihatlarni chuqurlattirish yotadi. Bunda advokatlar mavqeini kuchaytirish, sud 
jarayonida prokuror bilan advokatning huquqiy mavqeini tenglashtirish, prokuratura va 
militsiya faoliyatini inson huquqlarini ta’minlash nuqtai nazaridan isloh etish kabilar ko’zda 
tutiladi. «Jamiyatda demoqratiya qay darajada ekanligini belgilovchi kamida uchta mezon 
bor, - deb ta’kidlaydi O’zbekiston Prezidenti I.A.Karimov. - Bular - xalq qarorlar qabul qilish 
jarayonlaridan qanchalik xabardorligidir. Hukumat qarorlari xalq tomonidan qanchalik 
nazorat qilinishi, oddiy fuqarolar davlatni boshqarishda qanchalik ishtirok etishidir. Ana shu 
uch sohada haqiqiy siljishlar bo’lmas ekan, demoqratiya haqidagi hamma gap -so’zlar yo 
xalqqa xushomad qilish yoki oddiy siyosiy o’yin bo’lib qolavyeradi»
2
. 
2
Karimov I.A. O’zbekmston XXI asr bo’sa¦asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot shfolatlari. - T., 

---

121 
2)