O’zbekiston republikasi xalq ta’limi vazirligi

Odamning ichki to‘lqinlarini yenga olish, o‘zini boshqarish va o‘z ustidan hukmronlik qila bilish qobiliyatini odatda ichki iroda deb yuritiladi.





1. Iroda kuchi. Iroda ma’lum kuchga ega bo‘ladi; ba’zi hollarda kishining irodasi kuchli sur’atda namoyon bo‘lsa, boshqa hollarda kuchsiz namoyon bo‘ladi. Yuksak g‘oyaviy tamoyillarga asoslangan ongli qat’iyat va sabotlilik kuchli iroda belgilaridandir; qat’iyatsizlik, ikkilanish, qabul qilingan qarorning bajara olishiga shubha bilan qarashlik va sabotsizlik kuchsiz iroda belgilaridandir. Iroda kuchi qat’iyatlikda ifodalanadi. Irodaning kuchsizligi, odatda, irodasizlik deb ataladi.
2.Jazm o‘z-o‘ziga buyruq berishdir. Vijdoniy burch talabi yoki yuksak maqsadni amalga oshirish tufayli odamning kerak bo‘lib qolgan paytda o‘lim bilan hayot o‘rtasidan birontasini darhol tanlab ola
bilishida ko‘rinadigan jazm, kuchli iroda dalilidir.
3.Dadillik – kishining hayot va omonligi uchun xavfli bo‘lgan qarshiliklarni yengishda ko‘rinadigan iroda kuchidir. Masalan, parashutchi har gal samolyotdan o‘zini tashlaganida dadillik qiladi.
4.Chidam va toqat. Maqsadlarni amalga oshirishda yengishga to‘g‘ri keladigan qarshilik va qiyinchiliklar kishidan kuch hamda vaqt sarf qilishni talab qilibgina qolmay, balki unga, ko‘pincha, jismoniy va ruhiy azob beradi. Kishi o‘z faoliyati davomida, ba’zan sovuq va issiqdan, yomg‘ir va qordan, qattiq toliqish va och qolishlikdan hamda turli kasalliklardan azob chekadigan hollari bo‘ladi.
5. Irodaning axloqiyligi. Irodaning axloqiyligi deganda, biz, odatda, kishi oldiga qanday maqsadlar qo‘yganligini, bu maqsadlarga qanday vositalar yordami bilan erishilishini, irodaviy intilishlar (xohishlar) qanday mayllar tufayli tug‘ilishini, ma’lum bir qarorga kelishda kishi qanday tamoyillarga
tayanishini nazarda tutamiz.
6. Mustaqillik. Kishilarning irodaviy harakatlariga ularning mustaqillilik darajasi jihatidan ham baho beriladi.. Irodaviy harakatlarning mustaqilliligi, avvalo, kishining tashabbuskorligida ko‘rinadi. Tashabbuskorlik biron-bir ishni shaxsan boshlab yuborishdir. Tashabbus ko‘rsatish ma’lum ko‘rsatma bo‘lishini kutib o‘tirmay, biron maqsadni ilgari surish, uni amalga oshirish yo‘l va vositalarini tanlash hamda belgilangan maqsadga mustaqil sur’atda erishish demakdir.