O’zbekiston rechpublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligi

 
PARDA QANOTLILAR (HYMENOPTERA) TURKUMI
Parda qanotlilarga
ikki juft, tiniq qanotli hasharotlar kiradi. Orqa juft qanotlari 
oldingilariga nisbatan kichik, oldingisiga mahkam ilashgan. Og‘iz apparati kemiruvchi 
yoki so‘ruvchi tipda tuzilgan, lekin yuqori jag‘lari taraqqiy etgan bo‘ladi. Qorinchaning 
birinchi segmenti ko‘krak qismiga qo‘shilgan. Urg‘ochi zotlarida tuxumqo‘ygich yoki 
nayza bor. Lichinkalari oyoqsiz yoki qurtsimon. G‘umbagi erkin ko‘rinishda, ko‘pincha, 
pilla ichida joylashgan. 
Yirik turkumlardan biri, ya’ni 150 mingdan ortiq, jumladan, MDX da 20 mingga 
yaqin turi ma’lum. Ko‘p turlari, ayniqsa, mayda formalari hali etarli o‘rganilmagan. 
Kattaligi o‘rtacha 0,2-0,5
m m .
Boshi harakatchan o‘rnashgan, ko‘zlari, odatda, uchta, 
kichkina. Burtlari turli-tuman, ko‘pincha, ipsimon yoki tirsakli. Og‘iz apparati kemiruvchi 
tipda tuzilgan. YUqori jag‘ning kemiruvchi funksiyasi faqat arrakash yirtqichlarda, 
chumolilarda va ba’zi arilarda saqlanib qolgan. Ko‘pchilik turlarda yuqori jag‘ o‘ljani 
tutish va ushlab turishga, pillani teshish va hokazolarga xizmat qiladi. 
Etuk zotlarning oziqlanishi va biologiya xususiyatlariga muvofiq ogiz apparati
 
kemiruvchi
va
so‘ruvchi
tiplarga bo‘linadi. Birinchisiga
arrakashlar, turli yaydoqchilar,
qisman
arilar
va chumolilar uchun xarakterli, lekin hammasini oziqlanish xususiyatlarini 
xarakterlamaydi.
Asl arrakashlar
(Tenthredinidae) oilasiga juda ko‘p turlar birlashgan. Tuxumlarini 
tuxum qo‘ygich bilan tirnalgan yoriqlarga bittadan yoki zanjircha holida o‘simlik bargi 
yoki boshqa organlar to‘qimasiga qo‘yadi. Lichinkalari soxta qurt deb ataladi. Ko‘krak 
oyoqlari yaxshi taraqqiy etgan va 6-8 juft qorincha oyoqlari ham bor. Ko‘pgina turlari 
zararkunanda hisoblanadi. Masalan, krijovnik sariq arrakashi (Diprion pini L.) smorodina 
va krijovniklarga zarar etkazadi. Qator turlari, jumladan, qarag‘ay arrakashi o‘rmon 
xo‘jaligiga jiddiy zarar keltiradi.