O’zbekiston rechpublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligi

Poya arrakashlari
(Ceyahidae) oilasi, ba’zan, alohida bosh oila sifatida qaraladi. 
Lichinkalari poya va shoxlar ichida yashaydi, qorincha oyoqlari yo‘q, ko‘krak oyoqlari 
sodda taraqqiy etgan. G‘alla arrakashi (Cephps pugmaens L.) zarari tufayli g‘alla ekinlari 
tupi erga yotib qoladi va hosili kamayadi. 
Shox dumlilar bosh oilasi
(Siricoidae) vakillarining qorinchasi uchi qattiq 
o‘simtalidir Lichinkalarning qorincha oyoqlari yo‘q, tanasi oxirida o‘tkir tikanchasi bor, 
yog‘och ichida yo‘llar yasab, zarar keltiradi.
Xipcha bellilar
 
kenja turkumi
(Apcrita) gruppasiga mansub parda qanotlilar uchun 
ingichka belli, oyoqlar o‘ynog‘ichi oddiy yoki ikki bo‘g‘imli, lichinkalarining oyoqsizligi, 
kichik bosh, oq rangli bo‘lishi xarakterlidir. Kenja turkum 10 dan ortiq bosh oilaga 
bo‘linadi, ular o‘rtasida 3 gruppa parazit formalar (yaydoqchilar, xalsidsimonlar va 
proktotrupoidlar bosh oilalari, shuningdek, chumolilar, arilar va asalarisimonlar) bor. 
YAydoqchilar bosh oilasi
(Schneumonoidae) vakillarining oyoqlari o‘ynog‘ichi 2 
bo‘g‘imli bo‘lib, burtlari tirsaklimas, bo‘g‘imlari 16 dan kam emas, oldingi qanotlari 

---

72 
katakchali («ko‘zchali»)dir. Qorinchasi (ko‘plarida) uzun tuxum qo‘ygichli. Hasharotlar 
va boshqa turli bo‘g‘im oyoqlilarda parazitlik qiluvchi juda ko‘p turlarini o‘z ichiga oladi. 
Asl yaydoqchilar
(Ihneumonidae) oilasiga deyarli yirik, serharakat turlar kiradi. 
Oldingi qanotlarining
M
va
Si
tomirlari ikkita ko‘ndalang («qaytarma» tomirlar deb 
ataluvchi) shoxobcha tomirchalar bilan qo‘shiladigan va ikkita yopiq katakchalari bor. 
Ko‘pi tanga qanotli, parda qanotli, qisman ikki qanotli hasharotlar, shuningdek, 
o‘rgimchaklar paraziti hisoblanadi. 
Brakonidlar
(Braconidae) oilasiga mansub hasharotlar, odatda, mayda turlar bo‘lib, 
oldingi qanotlardagi
 M
va
 Si 
tomirlari o‘rtasidagi ko‘ndalang kesik tomir bitta va atroflari 
berk katakcha ham bitta bo‘lishi xarakterlidir. Oilaga ko‘p turlar birlashgan. 
Tangaqanotlilar paraziti hisoblanadi. Masalan,
apanteles
avlodi turlari kapalaklar 
qurtlarini ko‘plab halok qiladi. Keyingi vaqtlarda mustaqil oila (Aphidiidae) 
hisoblanayotgan afidius shiralarda parazitlik qiladi, zararlangan shiralar qorayadi va 
sharsimon ko‘rinishda bo‘lib, puchlanib qoladi.