O’zbekiston rechpublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligi

2-Kenja turkum: Kalta mo‘ylovlari to‘g‘ri qanotlilar- Vrachycera
Bularga chigirtkasimonlar, tetragidasimonlar va triperstosimonlar bosh oilalari kiradi.

---

56 
Bosh oila: Chigirtkalar 6-7 sm kattalikda bo‘ladi. Ularning ovozi orqa oyog‘ining ust qanot 
tolalariga ishqalanishi natijasida hosil bo‘ladi. Timpanl organi bularning oldingi qorincha bo‘g‘imi 
yon tomonida xitin bilan uralgan maxsus parda shaklida tuzilgan.
Ular tuxumlik, lichinkalik yoki voyaga etgan davrida qishlaydi. Chigirtkalar tuxum quygichi 
bilan erni kovlab, maxsus bezdan ajratilgan suyuqlikdan «ko‘zacha» hosil qiladi har bir kuzachada 
150 tagacha tuxum qo‘yadi. Tuxum qo‘yishi 1 oy va undan ko‘proq cho‘ziladi, tuxum qo‘ygandan 
keyin erkagi ham, urg‘ochisi ham o‘ladi.
Kelgusi yili bahorda tuxumdan lichinka chiqadi. Tuproq yuziga navbatlashib tuxumdan 
chiqqan lichinka 4-5 marta po‘st tashlaydi va shuncha yosh yashaydi. Lichinkalarning turli yoshi 
tuzilishiga ko‘ra bir-biridan farqlanadi. Ular to‘da-to‘da bo‘lib yashaydi va ko‘paygan davrida juda 
xo‘ra bo‘lganligidan ko‘plab o‘simliklarga katta zarar etkazadi.
To‘qay ko‘chmanchisi-locusta migratori degan chigirtka O‘rta Osiyoda keng tarqalgan. Ular 
g‘alla va bedalarga katta zarar etkazadi. Lichinka tuxumdan aprel may oylarida chiqadi.
Marokash chigirtkasi Ozorbayjon, Armaniston, Gruziya va qozog‘istonda qishloq xo‘jalik 
o‘simliklariga katta zarar etkazadi. Lichinkasi mart oyida chiqadi. Bundan tashqari, Rim chigirtkasi 
ham uchraydi.
Tetragidasimonlar bosh oilasi vakillarida eshitish organlari yo‘q ust qanotlari qisqargan, orqa 
qanotiga nisbatan kalta bo‘ladi. O‘rta Osiyoda 50-70 kunda rivojlanadi. O‘simlik bilan oziqlanadi.
Triperstosimonlar bosh oilasi vakillarida gavda kichik, oldingi juft oyoqlari kovlovchi tipda, 
panjalari 1-3 bo‘g‘imli bo‘ladi. Ba’zi turlari nam joylarda yashab sholiga zarar etkazadi.